بررسی مشخصات پرش هیدرولیکی حوضچه آرامش با بستر ریپل در قرارگیری‌های مختلف

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشکده مهندسی آب و محیط‌زیست، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد آب و سازه‌های هیدرولیکی، دانشکده مهندسی آب و محیط‌زیست، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

3 نویسنده مسئول، استادیار گروه سازه‌های آبی، دانشکده مهندسی آب و محیط‌زیست، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

4 استادیار گروه سازه‌های آبی، دانشکده مهندسی آب و محیط‌زیست، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

چکیده
سابقه و هدف: در پایین دست سازه‌های کنترل شیب در مهندسی آبخیزداری نیاز به ایجاد پرش هیدرولیکی برای استهلاک انرژی اضافی برای جلوگیری از تخریب سازه ضروری است. حوضچه‌های آرامش از نوع پرش هیدرولیکی با بستر زبر جهت افزایش میزان افت انرژی و کاهش طول پرش هیدرولیکی می تواند به صرفه اقتصادی در امور آبخیزداری منجر گردد. در تحقیق حاضر یک نوع جدیدی از زبری، که مشابه ظاهر فرم بستر ریپل در رودخانه های آبرفتی می باشد، جهت کاهش طول پرش هیدرولیکی و افزایش افت انرژی مورد استفاده قرار گرفت.
مواد و روشها: آزمایش‌های این تحقیق در فلوم مستطیلی به عرض، ارتفاع و طول به ترتیب 3/0 ، 4/0 و 12 متر انجام شد. پنج آرایش مختلف از فرم بستر به همراه فرم بستر شاهد در پنج عدد فرود مختلف از 3.5 تا 5.5 انجام شد. یک سرریز از نوع Ogee به ارتفاع 32 سانتی متر در فاصله 3 متری پایین دست ورودی فلوم جهت ایجاد پرش هیدرولیکی نصب شد و حداقل عمق جریان بر روی تاج سرریز بیش از 3 سانتی متر تنظیم شد تا از اثر کشش سطحی جلوگیری شود. در طول آزمایش، پروفیل های سطح آب در محل پرش هیدرولیکی توسط یک عمق سنج با دقت 1± میلی متر اندازه‌گیری شد. طی آزمایش، عکس‌های دیجیتالی نیز گرفته شد و داده‌های مورد نیاز با دیجیتایز کردن این عکس‌ها استخراج شد. میانگین عمق جریان اندازه‌گیری شده و استخراج شده از عکس ها در تجزیه و تحلیل برای کاهش خطا استفاده شد. طول غلطابی، طول پرش و نیمرخ سطح آب در هر آزمایش اندازه‌گیری شد و سه بار تکرار شد. این طول ها نیز از عکس ها استخراج شده و از مقادیر میانگین در آنالیز استفاده شده است.
نتایج و بحث: نتایج بررسی تغییر نسبت اعماق مزدوج نشان داد که با تغییر چیدمان فرم بستر از تیپ 1 الی تیپ 4 تحقیق حاضر، نسبت اعماق مزدوج پرش هیدرولیکی کاهش می‌یابد. این تغییر به گونه ای است که در فرم بستر نوع 4 در مقایسه با فرم بستر شاهد حداکثر به میزان 2/10 درصد کاهش مشاهده شد. بررسی تغییر افت انرژی نسبی نیز نشان داد با تغییر چیدمان فرم بستر مشابه روند فوق، افت انرژی نسبی افزایش می یابد و در فرم بستر نوع 4 نیز در مقایسه با فرم بستر شاهد حداکثر به میزان 23 درصد افزایش افت انرژی مشاهده شد. در بررسی طول نسبی پرش هیدرولیکی و همچنین طول نسبی غلطابی مشاهده شد با تغییر فرم بستر از نوع 1 الی نوع 4 تحقیق حاضر، طول نسبی پرش هیدرولیکی و طول نسبی غلطابی کاهش یافتند و در فرم بستر نوع 4 به ترتیب حداکثر به میزان 32 و 34 درصد، در مقایسه با بستر صاف، کاهش یافتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of the hydraulic jump characteristics in the bed of a basins with ripple bed form at different arrangement

نویسندگان [English]

  • Mahmood Shafai Bejestan 1
  • Ahmad Shaiei 2
  • Mehdi Zeinivand 3
  • Mohamad Bahrami iar ahmadi 4
1 Professor, Faculty of Water and Environmental Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
2 M.Sc. Student of Water and Hydraulic Structures, Faculty of Water and Environmental Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
3 Corresponding Author, Assistant Prof., Dept. of Water Structures, Faculty of Water and Environmental Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
4 Assistant Prof., Dept. of Water Structures, Faculty of Water and Environmental Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Abstract
Background and objectives:
Downstream of slope control structures in watershed engineering, it is necessary to create a hydraulic jump to dissipate excess energy to prevent the destruction of the structure. Stilling basins of the hydraulic jump type with a rough bed to increase the amount of energy loss and reduce the length of the hydraulic jump can lead to economic savings in watershed affairs. In this research, a new type of roughness, which is similar to the appearance of the ripple bed in alluvial rivers, was used to reduce the length of the hydraulic jump and increase the energy loss.
Material and Methods:
The experiments of this research were carried out in a rectangular flume with width, height and length of 0.3, 0.4 and 12 meters respectively. Five different arrangements of the bed form along with the control bed form were made in five different Froud numbers from 3.5 to 5.5. An Ogee weir with a height of 32 cm was installed 3 meters downstream of the flume inlet to create a hydraulic jump, and the minimum flow depth on the crest of the weir was set to be more than 3 cm to avoid the effect of surface tension. During the experiment, the water level profiles at the hydraulic jump site were measured by a depth gauge with an accuracy of ±1 mm. During the experiment, digital photos were also taken and the required data was extracted by digitizing these photos. The average flow depth measured and extracted from the photos was used in the analysis to reduce the error. Rolling length, jump length and water surface profile were measured in each experiment and repeated three times. These lengths were also extracted from the photos and the average values were used in the analysis.
Results and conclusion:
The results of the investigation of the change of the ratio of conjugate depths showed that by changing the layout of the bed form from type 1 to type 4 of the current research, the ratio of conjugate depths of hydraulic jump decreases. This change is such that in the type 4 bed form compared to the control bed form, a maximum decrease of 10.2% was observed. The study of the change in relative energy loss also showed that by changing the layout of the bed form, similar to the above process, the relative energy loss increases, and in the type 4 bed form, compared to the control bed form, a maximum of 23% increase in energy loss was observed. In the investigation of the relative length of the hydraulic jump and also the relative length of eddying, it was observed that by changing the bed form from type 1 to type 4 of this research, the relative length of hydraulic jump and the relative length of rolling decreased and in the type 4 bed form, it was 32 and 34 respectively. percentage, compared to the smooth bed, decreased.

کلیدواژه‌ها [English]

  • hydraulic jump
  • ripple
  • energy dissipation
  • hydraulic jump length
  • Rolling jump
1.Chanson, H. 2015. Energy Dissipation in Hydraulic Structures. CRC Press. T & F. 178p.
2.Rajaratnam, N. 1968. Hydraulic jumps on rough beds. Trans. Eng. Inst. Canada, 11(A-2), 1-8.‏
3.Ead, S.A., and Rajaratnam, N. 2002. Hydraulic jumps on corrugated beds. Journal of Hydraulic Engineering, 128: 7. 656-663.‏
4.Izadjoo, F., and Shafai Bejestan, M. 2007. Corrugated bed hydraulic jump stilling basin. Journal of Applied Sciences. 7: 8. 1164-9.
5.Subramanya, K. 2009. Flow in open channels. Tata McGraw-Hill Education.
6.Asadi, F., Fazl Ola, R., and Emadi, A. 2016. Investigation of hydraulic jump characteristics in rough bed conditions using physical model. Journal of Soil and Water Conservation Research. 23: 5. 295-306. (In Persian)