ارزیابی شاخص‌های تنش خشکی دو رقم کنجد محلی بهبهان و شوین

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

2 مربی پژوهش، بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران

3 محقق صنایع غذایی - بخش فنی و مهندسی بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، اهواز، ایران -

چکیده

سابقه و هدف: تنش خشکی مهم‌ترین عامل محیطی محدودکننده رشد و نمو گیاهان در کل دنیا است به‌طوری‌که کاهش رشد در اثر تنش خشکی بیش‌تر از سایر تنش‌های محیطی گزارش شده است. کنجد به‌دلیل تحمل به خشکی و گرما اهمیت بسیاری در توسعه کشاورزی مناطق خشک و نیمه خشک در کشت تابستانه دارد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی تأثیر تنش خشکی از طریق اعمال سطوح مختلف آبیاری قطره‌ای نواری و شناسایی رقم برتر بر اساس شاخص‌های تنش بود.
مواد و روش‌ها: به منظور بررسی شاخص‌های تنش خشکی در روش آبیاری قطره‌ای نواری بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد روغن، درصد روغن دانه و کارآیی مصرف آب دانه آزمایشی در سال زراعی 98-1397 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. آزمایش به صـورت کرت‌های یک‌بار خـــــرد شده در قالب بلـوک‌های کامل تصادفی با 3 تکــرار اجرا شد. فاکتور اصلی شامل مقدار آب در آبیاری قطره‌ای نواری در چهار سطح 40، 60، 80 و 100 درصد نیازآبی از شروع مرحله گلدهی و فاکتور فرعی شامل رقم در دو سطح شامل ارقام محلی بهبهان و شوین بود. برای مقایسه آماری نتایج اندازه‌گیری و محاسبه شده از ضرایب همبستگی پیرسون برای تمام پارامترهای اندازه‌گیری یا محاسبه شده استفاده گردید.
یافته‌ها: مقایسه میانگین کارایی مصرف آب در اثرات متقابل آبیاری و رقم نشان داد تیمار 100 درصد نیاز آّبی و رقم محلی بهبهان با کارایی مصرف آبی معادل 222/0 کیلوگرم بر مترمکعب دانه کنجد، تیمار برتر بود. میانگین آب مصرفی در یک سال انجام آزمایش در تیمارهای 40، 60، 80، 100 درصد نیاز آبی و تیمار شاهد (آبیاری سطحی) به‌ترتیب برابر 0/35، 4/41، 8/47، 2/54 و 1/65 سانتی‌متر آب بودند. نتایج ضریب همبستگی پیرسون بیش‌ترین میزان همبستگی وزن هزار دانه به میزان 9305/ با شاخص عملکرد دانه را نشان داد که بیانگر نقش مؤثر افزایش وزن هزار دانه در بالارفتن عملکرد دانه می‌باشد. به دلیل زیاد بودن مقادیر شاخص‌های SSI و TOL در رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین و نیز کم بودن شاخص‌های STI، MP، GMP، HM، YI و YSI در رقم فوق نسبت به رقم مزبور می‌توان رقم محلی بهبهان را از نظر تنش خشکی به عنوان تیمار برتر معرفی نمود.
نتیجه‌گیری: افزایش ارتفاع بوته با همبستگی بسیار معنی داری موجب روند افزایشی تعداد دانه در کپسول گردید. بیش‌ترین همبستگی معنی-دار تعداد دانه در کپسول به عنوان یکی از اجزای مهم عملکرد با ارتفاع بوته و ارتفاع بوته با حجم آب مصرفی، نشان دهنده نقش بسیار مهم مدیریت بهینه‌ی کم آبیاری در محصول کنجد است. عملکرد تحت تنش رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین، به عملکرد تیمار فاقد تنش نزدیک‌تر بوده و همین عامل در افزایش شاخص TOL در رقم محلی بهبهان نسبت به رقم شوین مؤثر بوده است. رقمی مقاوم به تنش خشکی است که رقم ضریب همبستگی شاخص TOL آن منفی‌تر شده است. نتایج ضریب همبستگی نشان داد شاخص MP غیر حساس-ترین شاخص تنش برای معرفی تیمارهای تحت تنش و شاخص TOL مقاوم‌ترین شاخص به تغییرات تنش می‌باشد. شاخص TOL دو رقم مورد بررسی را بر اساس تغییرات عملکردشان گروه بندی می‌کند. هرچه میزان تغییرات کم‌تر باشد، رقم ثبات بیش‌تری در شرایط تنش نشان داده و متحمل خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of Drought Stress Indices of TwoVarieties Sesame of Local Behbahan and Shevin

نویسندگان [English]

  • Nader Salamati 1
  • Amirkhosro Danaie 2
  • Leila Behbahani 3
1 Research Assistant Professor of Agricultural Engineering Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ahvaz, Iran.
2 Member of Scientific Board, Seed and Plant lmprovement Department, Khuzestan. Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Ahvaz, Iran
3 Researcher of food industry, Agricultural Engineering Research Department, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ahvaz, Iran
چکیده [English]

Background and objectives: Drought stress is the most important environmental factor limiting the growth and development of plants around the world, as growth retardation due to drought stress is reported more than other environmental stresses. Sesame due to its resistance to drought and heat is of great importance in the development of agriculture in arid and semi arid regions during summer planting. The purpose of this research was to investigate the effect of drought stress by applying different levels of T-Tape drip irrigation and identification of superior cultivar based on stress indices.

Materials and methods: In order to study and evaluate drought stress indices in drip irrigation method, yield, grain yield components, oil yield, seed oil percentage and grain water use efficiency were tested in 2018-2019 in Behbahan Agricultural Research Station. The experiment was conducted as split plots in randomized complete block design with 3 replications. The main factor included water leveles in drip irrigation at four levels of 40, 60, 80 and 100% of water requirement from the beginning of flowering stage and the sub factor including Varieties in two levels including local of Behbahan and Shevin. For comparing the results of the measured and calculated results, Pearson correlation coefficients were used for all measured or calculated parameters.

Results: Comparison of the average water use efficiency of irrigation and cultivar interactions showed that 100% water requirement and local of Behbahan cultivar with water use efficiency of 0.222 kg/m3 of sesame seeds were superior treatments. Average water consumption in one year of experiment was 40, 60, 80, 100% water requirement and control treatment (Surface irrigation) respectively 35.0, 41.4, 47.8, 54.2 and 65.1 cm water. The results of Pearson correlation coefficient showed the highest correlation of 1000 grain weight with 0.9305 with grain yield index, which indicates the effective role of 1000 seed weight gain in increasing grain yield.Due to the higher values of SSI and TOL indices in Behbahan's local variety compared to Shevin, and also the low rates of STI, MP, GMP, HM, YI and YSI indices in Behbahan's local cultivar, compared with Shevin , can be Behbahan's local cultivar for drought stress It was introduced as a superior treatment.

Conclusions: Increasing plant height significantly correlated with increasing the number of seeds per capsule. The most significant correlation between number of seeds per capsule as one of the important components of yield with plant height and plant height with consumed water volume, shows the important role of optimum management of deficit irrigation in sesame crop. The yield under tension of local Behbahan sesame variety was closer to Shevin cultivar than non-stressed yield and this factor was effective in increasing the TOL index in local Behbahan sesame variety relative to Shevin. Variety of Sesame is resistant to drought stress, and the correlation coefficient of its TOL index is more negative. The identical trend of changes in the MP index led to the introduction of this index of the most insensitive stress index and the TOL index as the most resilient indicator for stress variations. The TOL index divides the two varieties sesame according to their performance variations. The lower the variation, the variety Sesame will show more stability under stress conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • 1000-grain weight
  • water use efficiency
  • Variety
  • Evapotranspiration
1.Abbasali, M., Gholipouri, A., Tobeh, A., Khoshkholgh Sima, N.A., and  Ghalebi, S. 2017. Identification of drought tolerant genotypes in the Sesame (Sesamum indicum L.) Collection of National Plant Gene Bank of Iran. Iran. J. Field Crop Sci. 48: 1. 275-289. (In Persian)
2.Allen, R.G., Pereira, L.S., Raes, D., and Smith, M. 1998. Crop evapotranspiration: Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper 56, Rome, Italy. 128p.
3.Acosta-Gallegos, J.A., and Adams, M.W. 1991. Plant traits and yield stability of dry bean cultivars under drought stress. J. Agric. Sci. 117: 213-219.
4.Afshari, F., Golkar, P., and Mohammadinejad, Gh. 2014. Evaluation of drought tolerance in sesame (Sesamum indicum L.) genotype at different growth stages. Arid Biom. Sci. Res. J. 4: 2. 90-94.
5.Aien, A. 2013. Effect of Eliminating of Irrigation at Different Growth Stages on Seed Yield and Some Agronomic Traits of Two Sesame Genotypes. J. Plan. Seed. 2, 29: 1. 67-79. (In Persian)
6.Amani, M., Golkar, P., and Mohammadi-Nejad, G. 2012. Evaluation of drought tolerance in different genotypes of sesame (Sesame indicum L.). Inter. J. Recent Sci. Res. 3: 4. 226-230.
7.Askari, A., Zabet, M., Ghaderi, M.Gh., Amadzadeh, A.R., and Shorvazdi, S. 2016. Choose the Most Important Traits Affecting on Yield of SOME SESAME Genotypes (Sesamum indicum L.) in Normal and Stress Conditions. J. Crop Breed. 8: 18. 78-87. (In Persian)
8.Bot, A.J., Nachtergaele, F.O., and Young, A. 2000. Land resource potential and constraints at regional and country levels. World Soil Resources Reports 90. Land and Water Development Division, Food, Agric. Organ, Rome, Pp: 214-217.
9.Boureima, S., Diouf, M., Amoukou, A.I., and Van Damme, P. 2012. Screening for ources of tolerance to drought in sesame induced mutants: Assessment of indirect selection criteria for seed yield. Inter. J. Pure Appl. Biosci. 43: 1. 39-49.
10.Daneshian, J., and Jonoubi, P. 2008. Evaluation of sunflower new hybrids tolerance to water deficit stress. Proceedings of the 5th International Crop Science Congress. Jejo, Korea. 189p.
11.Dilip, K., Ajumdar, M., and Roy, S. 1991. Response of summer sesame (Sesamum indicum) to irrigation, row spacing and plant population. J. Ind. Agron. 37: 758-762.
12.Eskandari, H., Zehtab Salmasi, S., and Ghasemi-Golozani, K. 2010. Evaluation of water use efficiency and grain yield of sesame cultivars as a second crop under different irrigation regimes. J. Sust. Agric. Sci. 2: 20. 39-51. (In Persian)
13.Food and Agriculture Organization. 2000. from http://www.fao.org/3/ T0234E/T0234E03.htm
14.Golestani, M., and Pakniyat, H. 2007. Evaluation of drought tolerance indices in sesame lines. JWSS Isfahan University of Technology. 11: 41. 141-150. (In Persian)
15.Hassanzadeh, M., Ebadi, M., Panahyan-e-eKivi, Sh., Jamaati-e-Somarin, Saeidi, M., and Gholipouri, A. 2009. Investigation of water stress on yield and yield components of sesame (Sesamum indicum L.). Res. J. Environ. Sci.3: 2. 239-244.
16.Khani, M.R., Heidari Sharifabad, H., Madani, H., Noor Mohamadi, G.H., and Darvish, F. 2007. Selection for tolerance to drought in sesame genotype. The new findings Agriculture. Technical report. 68p. (In Persian)
17.Lotfi, P., Mohammadi-Nejad, Gh., and Golkar, P. 2012. Evaluation of drought tolerance in different genotypes of the Safflower (Carthamus tinctorius L.).J. Crop Sci. 5: 7. 1-14. (In Persian)
18.Monajem, S., Mohammadi, V., and Ahmadi, A. 2011. Evaluation of drought tolerance in some rapeseed Cultivars based on stress evaluation indices, Elec. J. Crop Prod. 4: 1. 151-169. (In Persian)
19.Molaei, P., Ebadi, A., Namvar, A., and Bejandi, T.K. 2012. Water relation, solute accumulation and cell membrane injury in sesame (Sesamum indicum L.) cultivars subjected to water stress. Annals of Biological Research. 3: 4. 1833-1838.
20.Poor-Esmaeil, H.A., Fanaei, H., and Saberi, M.H. 2014. Evaluation of drought tolerant cultivars and lines of sesame using stress tolerance indices. Sci. J. Crop Sci. 3: 6. 66-70.
21.Shahrabi, B., Farahmandfar, E., Hassanlo, T., Shirani Rad, A.H., and Tabatabaee, S.A. 2013. Evaluation of drought tolerance in rapeseed varieties based on physiological and agronomical characteristics at Yazd region. J. Crop Prod. 6: 4. 97-77. (In Persian)
22.Shabani, Z., Nurizadan, H.R., Jamali, F., and Bayat, F. 2015. Evaluation of the relationship between morphological traits and yield in different sesame cultivars. Second International Conference on Agriculture, Natural Resources, Environment and Medicinal Plants. Iranian Agricultural and Natural Resources Engineering Association in association with the Third Millennium Institute. Tehran. Pp: 324-328.
23.Sakila, M.S., Ibrahim, M., Kalamani, A., and Backiyarani, M. 2000. Correlation studies in sesame (sesamum indicum L.). Sesame and Sofflower Newsletter,15: 26-28.
24.Shiranirad, A.H., and Abbasian, A. 2015. Evaluation of Drought Tolerance in Rapeseed Genotypes under Non Stress and Drought Stress Conditions. Notulae Botanici Horti Agrobotanici Cluj-Napoca. 39: 164-171.
25.Sio-Semardeh, A., Ahmadi, A., Poostini, K., and Mohammadi, V. 2006. Evaluation of drought resistance indices under various environmental conditions. Field Crops Res. 98: 222-229.
26.Vamerali, T., Saccomani, M., Bons, S., Mosca, G., Guarise, M., and Ganis, M. 2003. A comparison of root characteristics in relation to nutrient and water stress in two maize hybrids. Plant Soil. 255: 157-167.
27.Yari, M., and Saidi, Q. 2016. Agronomic Evaluation of Some Sesame Genotypes under Two Irrigation Regimes Master's Thesis. Isfahan University of Technology – Faculty of Agriculture and Natural Resources. 112p. (In Persian)
28.Zaferaniyeh, M. 2015. Evaluation of drought tolerance and susceptibility indices in rapeseed cultivars. International Conference on Applied Research in Agriculture. 11p. (In Persian)