ارزیابی آلودگی و تغییرات مکانی روی، مس و نیکل در خاک‌های مناطق خشک مسیر زابل- زاهدان

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه زابل

2 سرپرست دانشکده آب و خاک

3 استادیار گروه علوم خاک دانشگاه یاسوج

چکیده

سابقه و هدف: فلزات سنگین یکی از مهمترین آلاینده‌های خاک می‌باشند. افزایش مقدار آن‌ها با توجه به پایداری آن‌ها در محیط زیست منجر به توجه محققان در دهه‌های اخیر شده است. از طرفی آلودگی خاک‌ها توسط فلزات سنگین که از خودروها تولید می‌شوند نیز یک مسئله زیست محیطی جدی می‌باشد. با توجه به اهمیت آلودگی خاک، بررسی امکان آلودگی خاک توسط خودروها گوناگون ضرورت پیدا می‌کند. ویژگی‌های توزیع مکانی آلودگی در خاک‌های آلوده عامل مهمی جهت شناسایی نقاط آلوده و برطرف کردن آن می‌باشد. این تحقیق با هدف بررسی توزیع مکانی فلزات سنگین روی، مس و نیکل در خاک‌های کنار جاده‌ای مسیر زابل – زاهدان انجام گرفت.

مواد و روش‌ها: با استفاده از روش نمونه‌برداری سیستماتیک منظم 252 نمونه خاک از عمق صفر تا 20 سانتی‌متر جمع‌آوری گردید. ویژگی‌های مختلف خاک شامل غلظت کل فلزات روی، مس و نیکل، پ‌هاش، هدایت الکتریکی خاک، کربن آلی، کربنات کلسیم معادل و بافت خاک اندازه‌گیری شد. فاکتور غنی‌شدگی و شاخص زمین انباشتگی برای تعیین وضعیت و روند آلودگی خاک این منطقه استفاده شد. نقشه پهنه‌بندی غلظت مس و روی با استفاده از روش کریجینگ معمولی و مدل نمایی، و برای فلز نیکل با استفاده از روش کریجینگ معمولی و مدل گوسی تهیه شد. دقت روش ها با استفاده از خطای قدر مطلق میانگین و مجذور میانگین مربعات خطا مقایسه شد و روشی که دارای بالاترین مقدار دقت بود برای تهیه نقشه فلزات سنگین خاک مورد استفاده قرار گرفت.

یافته‌ها: با افزایش فاصله از جاده غلظت فلزات سنگین کاهش یافت. برای تهیه نقشه نیکل مدل گوسی، و برای روی و مس مدل نمایی دارای بالاترین دقت بود. میانگین غلظت روی، مس و نیکل در فاصله صفر، 50 و 100 متری به ترتیب برابر با 33/54، 75/52، 56/51، 67/9، 40/9، 03/9 و 26/10، 02/10، 76/9 میلی گرم بر کیلوگرم بود. مقادیر روی، مس و نیکل در خاک‌های کنار جاده ای در منطقه مورد مطالعه کمتر از حد مجاز سازمان جهانی بهداشت (WHO)1بود. نتایج این مطالعه نشان داد رابطه بین روی، مس و نیکل یک رابطه مثبت و معنی‌دار است. در واقع وجود همبستگی بین فلزات مختلف نشان‌دهنده منبع مشترک آنها است.

نتیجه‌گیری: نتایج توزیع مکانی فلزات نشان داد که این خاک‌ها نسبت به مس، روی و نیکل غیرآلوده می‌باشند. غلظت و پراکنش این عناصر در منطقه دارای منشا زمین شناسی و انسانی می‌باشند. عناصر مس، روی و نیکل به‌طور طبیعی در خاک وجود دارند اما فعالیت‌های انسانی مانند فعالیت‌های کشاورزی و احتراق سوخت‌های فسیلی سبب تجمع بیشتر این فلزات در قسمت‌هایی از منطقه مورد مطالعه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of contamination and spatial variations of Zn, Cu and Ni in arid-zone soils of the Route between Zabol and Zahedan

نویسندگان [English]

  • Vali Behnam 1
  • Ahmad Gholam Ali Zadeh Ahangar 2
  • Mohamad Rahmanian 3
  • Abolfazl Bameri 1
1
2 Dean of soil and water faculty
3 Yasouj University
چکیده [English]

Background and objectives: Heavy metals are one of the most important soil pollutants. The increased level of them in the environment with respect to their stability has led to researchers attraction in recent decades. Soil contamination produced by heavy metals released from vehicles is a serious environmental problem. Considering the importance of soil contamination, evaluation of soil contamination by various industries seems to be necessary. Characteristics of the spatial distribution of pollutants in contaminated soils are important factors to identify and eliminate pollution. This study aimed to investigate the spatial distribution of heavy metals such as Ni, Zn, and Cu at the roadside soils of Zabol - Zahedan route.

Materials and methods: 252 soil samples were collected from a depth of 0-20 cm, using a regular systematic sampling process. In addition to the total concentration of the metals in the soil, the soil’s properties including its pH, EC, organic matter, lime percentage and soil texture were measured. The contamination assessment of soil was done by using the enrichment factor and biological accumulation indicator. For heavy metals concentration maps of Cu and Zn, we used Ordinary Kriging and Exponential model and for Ni, we used Ordinary Kriging and Gaussian model. The method accuracies were compared by using mean absolute error (MAE) and root mean square error (RMSE), and the method with the highest accuracy was used to prepare the heavy metal maps.

Results: As the distance from the road increased, the concentration of heavy metals decreased. To prepare the map of nickel Gaussian model, and for the zinc and copper Exponential model has the highest precision. The average Zn, Cu and Ni concentration at 0, 50 and 100 meters intervals were 54.33, 52.75, 51.56, 9.67, 9.49, 9.03 and 10.26, 10.02, 9.76 mg kg-1. Zn, Cu and Ni concentrations in roadside roads in the study area were less than the WHO limit. The results of this study showed that the relationship between zinc, copper and nickel is positive and meaningful. In fact, the existence of correlations between different metals represents their common source.

Conclusion: The results of spatial distribution of metals showed that these soils are uncontaminated to Zn, Cu and Ni. The concentration and distribution of these elements in the region are of geological and human origin. Zn, Cu and Ni are naturally occurring in the soil, but human activities, such as agricultural activities and the combustion of fossil fuels, have led to the accumulation of these metals in parts of the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contamination
  • roadside soils
  • spatial variations
  • enrichment factor

مراجع

1.Akan, J.C., Audu, S.I., Zakari, M., and Ogugbuaja, V.O. 2013. Assessment of heavy metals, pH, organic matter and organic carbon in roadside soils in Makurdi Metropolis, Benue State, Nigeria. J. Environ. Prot. 4: 618-628.
2.Al-Khashman, O.A. 2007. Determination of metal accumulation in deposited street dusts in Amman, Jordan. Environmental Geochemistry and Health. 29: 1. 1-10.
3.Amini, M., Afyoni, M., and Khademi, H. 2006. Modeling of mass balance of Cd and Pb in agricultural lands of Isfahan region. J. Agric. Sci. Technol. 10: 4. 77-89. (In Persian)
4.Chen, C.W., Kao, C.M., Chen, C.F., and Dong, C.D. 2007. Distribution and accumulation of heavy metals in the sediments of Kaohsinung Harbor, Taiwan. Chemosphere. 66: 1431-1440.
5.Delijani, F., Kazemi, Gh., Parvinnia, M., and Khakshour, M. 2009. Enrichment and distribution of heavy metals in soils of South Pars Special Economic Region (Assaluyeh). Eighth International Congress on Civil Engineering, ShirazUniversity. (In Persian)
6.Gravand, M., Hafezi Moghadas, N., and Ghasemi, H. 2006. Evaluation of natural contamination of heavy metals in soils produced from Gorgan shistides. M.Sc. Thesis. Faculty of Earth Sciences, ShahroudUniversity. (In Persian)
7.Inacio, M., Pereira, V., and Pinto, M. 2008. The soil geochemical atlas of Portugal: overview and applications. J. Geochem. Explor. 98: 1-2. 22-33.
8.Gee, G.H., and Bauder, J.W. 1986. Partial size analysis. P 383-411, In: A. Klute (ed), Methods of soil analysis, Part 2: Physical properties. Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin.
9.Gupta, P.K. 2000. Soil, plant, water and fertilizer analysis. Agrobios, New Delhi, India, 438p.
10.Karimi Nezhad, M.T., Tabatabaii, S.M., and Gholami, A. 2015. Geochemical assessment of steel smelter-impacted urban soils, Ahvaz, Iran. J. Geochem. Explor. 152: 91-109.
 11.Khaledan, Sh., Taghavi, L., and Paykan Pourfard, P. 2017. Investigation of spatial variations of lead and cadmium dispersion using the techniques of geometric statistics and GIS. J. Health Environ. Pp: 151-164. (In Persian)
12.Khodakarami, L. 2009. Evaluation of non-destructive agriculture pollutants using RS and GIS. M.Sc. Thesis on environment, Faculty of Natural Resources, Isfahan University of Technology. (In Persian)
13.Klute, A. 1986. Methods of soil analysis. Part I, Physical and Mineralogical Methods. 2nd ed. Soil Science Society of America, Inc., Wisconsia, USA.
14.Li, X., Liu, L., Wang, Y., Luo, G., Chen, X., and Yang, X. 2015. Heavy metal contamination of urban soil in an old industrial city (Shenyang) in Northeast China. Geoderma. 192: 50-58.
15.Loeppert, R.H., and Sparks, D.L. 1996. Carbonate and gypsum. P 437-474, In: D.L. Sparks (ed), Methods of soil analysis. Part 3: Chemical properties. Soil Science Society of America, Madison, Wisconsin.
16.Mahmoudi, S., Mohammadi, J., and Naderi, M. 2013. Statistical and spatial distribution of some heavy metals in surface soil particle size fractions in South of Isfahan. J. Water Soil Cons. 20: 2. 1-22. (In Persian)
17.Manasreh, W.A. 2010. Assessment of trace metals in street dust of mutah city, Kurak, Jordan. Carpatian J. Earth Environ. Sci. 5: 1. 5-12.
18.Mediolla, L.L., Domingues, M.C.D., and Sandoval, M.R.G. 2008. Environmental assessment of and active tailings pile in the state of Mexico (Central Mexico). Res. J. Environ. Sci. 2: 3. 197-208.
19.Micó, C., Recatalá, L., Peris, M., and Sánchez, J. 2006. Assessing heavy metal sources in agricultural soils of an European Mediterranean area by multivariate analysis. Chemosphere. 65: 5. 863-872.
20.Mmolawa, A., Likuku, S., and Gaboutloeloe, G.K. 2011. Assessment of heavy metal pollution in soils along major roadside areas in Botswana. Afric. J. Environ. Sci. Technol. 5: 3. 186-196.
21.Mohammad Naser, H., Sultana, S., and Noor, S. 2012. Heavy metal pollation of soil and vegetable grown near roadside at Gazipur. Bangladesh J. Agric. Res. 37: 1. 9-17.
22.Movahedi Rad, Z. 2007. Investigation of spatial variations of zinc, lead, nickel and cadmium in soils in Qom province. M. Sc. Thesis of Soil Science. Faculty of Agriculture. IsfahanUniversity of Technology. (In Persian)
23.Muller, G. 1969. Schwer metalle in den sediments des rheins. Veranderungen seitt, Umschan. Pp: 778-783.
24.Nelson, D.W., and Sommers, L.E. 1996. Total carbon, organic carbon and organic matter. P 961-1010, In: D.L. Sparks (ed), Methods of soil analysis. Part 3: Chemical properties. Soil Science Society of America, Madison. Wisconsin.
25.Rey, R.D., Fierros, F.D., and Barral, M.T. 2009. Normalization strategies for river bed sediments: A graphical approach. Microchem. J. 91: 2. 253-263.
26.Sistani, N., Moin al-Dini, M., and Khorasani, N. 2017.  Pollution of heavy metals in soils adjacent to steel industries. J. Health Environ. Pp: 75-86.
27.Shahbazi, A., Sofyanian, A., Afraz, R., and Khodakarami, L. 2011. Investigation of spatial distribution of heavy metals of cadmium, copper and lead in soil and determination of the origin of these metals in Nahavand. J. Rem. Sens. GIS Natur. Resour. Sci.IsfahanUniversity. 2: 2. 97-109. (In Persian)
 28.Shi, G., Chen, Z., Xu, S., Zhang, J., Wang, L., Bi, C., and Teng, J. 2008. Potentially toxic metal contamination of urban soils and roadside dust in Shanghai, China. Environmental Pollution. 156: 2. 251-260.
29.The standard of soil quality and its guidelines. 1391. Iran Environment Organization.
30.Turerd Maynard, J.B. 2003. Heavy metal contamination in highway soils. Comparison of corpus christi, TX and cincinnati. OH shows organic matter is key to mobility. Clean Technology and Environmental Policy. 4: 235-245.  
31.Yalcin, M.G., Battaloglu, R., and Ilhan, S. 2007. Heavy metal sources in Sultan Marsh and its neighborhood, Kayseri, Turkey. Environmental Geology. 53: 2. 399-415.
32.Zamani, A., Yaftian, M.R., and Parizanganeh, A. 2015. Statistical evaluation of topsoil heavy metal pollution around a lead and zinc production plant in Zanjan province, Iran. Caspian J. Environ. Sci. 13: 349-361.
33.Zhang, J., Wang, Y., Liu, J., Liu, Q., and Zhou, Q. 2016. Multivariate and geostatistical analyses of the sources and spatial distribution of heavy metals in agricultural soil in Gongzhuling, Northeast China. J. Soil Sed. 16: 2. 634-644.
34.Wei, B., Jiang, F., Li, X., and Mu, Sh. 2010. Heavy metal induced ecological risk in the city of Urumqi, NW China. Environmental Monitoring and Assessment. 160: 33-45.
مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک
دوره 25، شماره 5
آذر و دی 1397
صفحه 201-216

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار