تدوین برنامه مدیریت بیابانزایی منطقه سبزوار

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

بیابانزایی یکی از بزرگترین چالشهای زیستمحیطی زمان حال به شمار میرود. هدف از این تحقیق ارائه برنامه مدیریت بیابانزایی بر اساس نقشه ریسک بیابانزایی میباشد. بعد از اینکه نقشه واحدهای کاری (رخساره ژئومورفولوژی) منطقه سبزوار تهیه گردید، در هر یک از آنها ارزشدهی بر اساس مدل MICD صورت گرفت و نقشه خطر بیابانزایی تهیه شد. از ضرب کلاس‌های خطر بیابانزایی (H) در کلاس‌های عناصر در معرض خطر (E) و کلاس درجه آسیب‌پذیری عناصر (V) عدد ریسک برای هر واحد کاری محاسبه شد که از کلاسبندی این اعداد، کلاس‌های ریسک (R) بدست آمد. سپس در هر واحد کاری، با استفاده از کلاسهای ریسک، شرایط منطقه و شاخصهای مهم بیابانزایی، راهکارها و برنامه‌های مدیریتی بیابان‌زایی ارائه شد. این راهکارها در قالب 4 راهبرد و 10برنامه مدیریت خطر بیابانزایی معرفی و نقشه برنامه مدیریتی برای منطقه سبزوار تهیه گردید. نتایج نشان داد که بیشترین (44/37 درصد) و کمترین (08/0 درصد) سطح منطقه مورد مطالعه را به ترتیب کلاس IIb و کلاس IIIc به خود اختصاص داده است. کلاس IIb دشت‌های رسی، مخروط‌افکنه‌ها و قسمت بزرگی از تپه‌های ماسه‌ای ارگ خارتوران را پوشش داد. شاخص‌های مؤثر در بیابانزایی این طبقه (IIb)، در اراضی با کاربری مراتع: پوشش گیاهی مؤثر در خاک و مقاومت فشاری خاک در شرایط خشک و در اراضی فاقد کاربری: آثار بادساییدگی خاک و آثار انباشت خاک بودند. با توجه به شاخصهای مؤثر در بیابان-زایی منطقه، برای کلاس IIb برنامه‌های مدیریتی چون بوته‌کاری، احیاء رویشگاه‌ها و احداث بادشکن پیشنهاد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing management plan in Sabzevar region

نویسندگان [English]

  • ismael silakhori
  • majid ownegh
چکیده [English]

Desertification is one of the greatest environmental challenges at the present time. The aim of this research, the presentation of desertification management plan is based on desertification risk map.Once produced, the work-unit map (geomorphological facies)of Sabzevar,a scoring process in each unit according to the MICD model and the desertification hazard map was done. The risk number was defined for each work-unit by multiplying desertification hazard classes to elements at risk and vulnerability of the elements at risk which obtained risk classes by classification of risk number. Then, management strategies and schedules were defined on the basis of the risk classes, field’s characteristics and important desertification indices in each work unit. These strategies introduced in the frame of 4 strategy and 10 desertification management plans and prepared the map of desertification management plan for Sabzevar.The results showed that: The largest share of the area(i.e. 37.44%)and the smallest(i.e. 0.08%)were devoted to the classes of IIb and IIIc respectively.The IIb class covered mostly clay pans, alluvial fans and also enclosed a large proportion of the Erg-e-Khartouran sand dunes. The effective indices in desertification of the IIb class were effective vegetation cover in soil and soil’s pressure resistance in arid conditions in the rangeland category and were soil surface traces of wind abrasion and sand accumulation in the areas of lack of land-use. According to the effective desertification indices in the area for the IIb class, it was proposed a managerial plan such as planting shrubs, revitalizing the vegetation stand and establishing wind breaks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Desertification hazard intensity
  • MICD model
  • Risk
  • Management plan
  • Sabzevar region