تغییر در خواص و مشخصات خاک ناشی از موقعیت‌های مختلف اجزاء زمین‌نما در خاک‌های با مواد مادری لسی در دو اقلیم متفاوت در استان گلستان

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

چکیده

به‌منظور بررسی اثرات توأم اقلیم و ژئومورفولوژی بر خصوصیات فیزیکوشیمیایی و تکاملی خاک‌های با مواد مادری لسی در استان گلستان، دو مقطع در مناطق هوتن از توابع مراوه‌تپه با رژیم رطوبتی اریدیک و رژیم حرارتی ترمیک و گرگان با رژیم رطوبتی زریک و رژیم حرارتی ترمیک انتخاب گردید. به تناسب موقعیت‌های مختلف اجزاء نمای زمین در منطقه هوتن 4 پروفیل و در منطقه گرگان 5 پروفیل خاک حفر و مطالعه شدند. نتایج تشریح پروفیل و مطالعات صحرایی نشان داد که در منطقه هوتن، موقعیت‌های هموار1[1] و پنجه شیب2[2] در رده اریدی‌سول و موقعیت‌های شانه شیب3[3] و پای شیب4[4] در رده انتی‌سول طبقه‌بندی می‌شوند. در منطقه گرگان نیز خاک موقعیت‌های هموار، شانه شیب و پای شیب در رده اینسپتی‌سول و خاک موقعیت پنجه شیب در رده مالی‌سول قرار گرفت. از نظر خصوصیات فیزیکوشیمیایی نیز تفاوت‌های قابل‌توجهی در نوع بافت، میزان و عمق شستشوی آهک، مواد آلی، درصد رطوبت اشباع، اسیدیته، هدایت الکتریکی عصاره اشباع، ظرفیت تبادل کاتیونی و میزان کاتیون‌ها و آنیون‌های محلول دیده شده به‌طوری‌که در گرگان مقدار رس بیشتر و هوتن سیلت بیشتری دارد. آهک از افق‌های سطحی منطقه گرگان آب‌شویی شده و در عمق خاک تجمع نموده است. میزان تغییرات آهک در مناطق مورد مطالعه از 1 درصد در افق AB پروفیل 5 گرگان تا بیش از 15 درصد در افق‌های سطحی هوتن متغیر است. از لحاظ مواد آلی و ظرفیت تبادل کاتیونی خاک منطقه گرگان وضعیت مطلوب‌تری دارد به‌طوری‌که کربن آلی از 5/3 درصد در گرگان به کمتر از 5/0 درصد در هوتن و CEC از 3/44 سانتی‌مول بر کیلوگرم در گرگان به کمتر از 7 سانتی‌مول بر کیلوگرم در هوتن می‌رسد. از جمله فرآیندهای بارز خاک‌سازی در منطقه گرگان، حرکت و آب‌شویی کربنات کلسیم درعمق نیم‌رخ خاک و تجمع مواد آلی بیشتر در سطح قابل ذکر می‌باشند.

عنوان مقاله [English]

Variations in properties of the loess derived soils as affected by geomorphic positions in two different climatic regions of Golestan Province

چکیده [English]

In order to study the effects of climate and geomorphology on the development of soils and their physico-chemical peroperties, two transects on the loess parent material were selected in two regions of GolestanProvince. The regions were: Huttan (Maraveh Tappeh area) and Gorgan with aridic-thermic and xeric-thermic soil moisture and temperature regimes, respectively. Four pedons in Hutan and five in Gorgan were studied. Results revealed that in Hutan area, Aridisols formed on summit and toeslope positions while on the shoulder and footslopes, Entisols were dominant. In contrast, in Gorgan region, Inceptisols were the major members of the summit, shoulder and footslope and Mollisols were dominant on the toeslopes. There were significant differences in soil physico-chemical properties such as texture, CaCO3 content and its leaching depth, organic matter, saturation percentage, acidity, electrical conductivity, cation exchange capacity and soil solution cations and anions in the two studied regions. There was higher clay in Gorgan area. In Huttan however more silt were observed. Carbonate was leached from the surface horizons and accumulated in the depth of soils of Gorgan area. Considering the organic matter and CEC, soils of Gorgan had more favorable conditions. Depth of leaching of calcium carbonate, its dissolution-precipitation processes, and the accumulation of organic matter were among the most important soil forming processes occurred in Gorgan area.