موسوی, رویا سادات, معروفی, صفر. (1395). بررسی پاسخ هیدرولوژیکی جریان رودخانه به تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه آبریز سد دز). مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 23(6), 333-348. doi: 10.22069/jwfst.2017.12000.2653
رویا سادات موسوی; صفر معروفی. "بررسی پاسخ هیدرولوژیکی جریان رودخانه به تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه آبریز سد دز)". مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 23, 6, 1395, 333-348. doi: 10.22069/jwfst.2017.12000.2653
موسوی, رویا سادات, معروفی, صفر. (1395). 'بررسی پاسخ هیدرولوژیکی جریان رودخانه به تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه آبریز سد دز)', مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 23(6), pp. 333-348. doi: 10.22069/jwfst.2017.12000.2653
موسوی, رویا سادات, معروفی, صفر. بررسی پاسخ هیدرولوژیکی جریان رودخانه به تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه آبریز سد دز). مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 1395; 23(6): 333-348. doi: 10.22069/jwfst.2017.12000.2653
بررسی پاسخ هیدرولوژیکی جریان رودخانه به تغییر اقلیم (مطالعه موردی: حوضه آبریز سد دز)
1دانشجوی دکتری مهندسی منابع آب/دانشگاه بوعلی سینا، همدان
2گروه آب دانشگاه بو علی سینا همدان
چکیده
سابقه و هدف: در سال‌های اخیر بدلیل مشاهده شواهد وقوع تغییر اقلیم در متغیرهای آب و هوایی و همچنین هیدرولوژیکی، نگرانی در خصوص تغییرات منابع آب تجدیدشونده و دسترسی به منابع آب در آینده تحت تأثیر پدیده تغییر اقلیم افزایش یافته است. از آنجا که آگاهی از تأثیرات محتمل پدیده تغییر اقلیم بر میزان آب سطحی و نیز رژیم جریان از منظر سازگاری با پدیده تغییر اقلیم بسیار حائز اهمیّت می‌باشد، لذا در این پژوهش تغییرات آورد حوضه آبریز سد دز طی دهه‌های اخیر مورد بررسی قرا گرفته و نیز پیش‌بینی جریان تحت سناریوهای تغییر اقلیم برای افق‌های زمانی آینده انجام شده است. مواد و روش‌ها: از روش من-کندال جهت آشکارسازی روند و روش‌های پتی و بویشند جهت شناسایی نقاط تغییر ناگهانی در سری زمانی رواناب در انتهای 4 زیرحوضه درود، ماربره، سزار و بختیاری استفاده شده است. همچنین برای پیش‌بینی جریان در قرن 21 تحت تأثیر پدیده تغییر اقلیم از خروجی دو مدل گردش عمومی جو CCSM3 و ECHAM5-OM برای سه سناریوی تغییر اقلیم بدبینانه A2، حالت میانه A1B و خوشبینانه B1 بهره گرفته شده است. ریزمقیاس‌نمایی خروجی مدل‌های بزرگ‌مقیاس در سطح منطقه مورد مطالعه توسط مدل LARS-WG انجام شد و داده‌های ریزمقیاس‌شده بعنوان ورودی به مدل هیدرولوژیکی HBV جهت شبیه‌سازی جریان آینده وارد شد. یافته‌ها: آزمون من-کندال وجود روند معنی‌دار منفی (کاهش جریان) را در سه زیرحوضه درود، ماربره و سزار نشان داد و برای زیرحوضه بختیاری روند معنی‌داری مشاهده نشد. بعلاوه آزمون‌های نقطه تغییر نیز رخداد افت ناگهانی جریان را در سه زیرحوضه مذکور نشان داد درحالیکه در زیرحوضه بختیاری تغییر در جهت مثبت اتفاق افتاده است. مقدار این تغییرات بسیار قابل‌توجه بوده و بین 7/14 در زیرحوضه بختیاری و 3/43 درصد در زیرحوضه ماربره متغیر می‌باشد. همچنین بر اساس خروجی مدل هیدرولوژیکی با بارش و دمای مربوط به افق-های زمانی آینده 2020، 2050 و 2080 جریان سالانه در تمامی زیرحوضه‌ها کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد. همچنین جریان فصل-های بهار، پاییز و زمستان در زیرحوضه‌های تیره، ماربره و سزار کاهش و در فصل تابستان افزایش می‌یابد. جریان‌های فصلی افق‌های زمانی آینده در زیرحوضه بختیاری نیز در تمام فصول به جز فصل پاییز با کاهش قابل توجهی همراه است. بطور کلی شبیه‌سازی جریان آینده تحت سناریوهای مفروض تغییر اقلیم در حوضه آبریز سد دز کاهش شدید پتانسیل آورد سالانه حوضه (تا بیش از یک میلیارد) را نشان می‌دهد. نتیجه‌گیری: بررسی جریان دهه‌های گذشته حوضه آبریز سد دز تغییرات شدید جریان را چه بصورت تدریجی و چه ناگهانی نشان می‌دهد که این تغییرات عمدتاً در جهت کاهش پتانسیل رواناب حوضه می‌باشد. بعلاوه بررسی جریان آینده نیز با سناریوهای مختلف کاهش جریان تحت تأثیر تغییر اقلیم را نشان می‌دهد. لذا با توجه به این شواهد به نظر می‌رسد این حوضه در آینده با کم شدن آورد روبرو خواهد شد و این نتایج بر لزوم بازنگری و تغییر استراتژی‌های مدیریت منابع آب در جهت سازگاری با وقوع تغییر اقلیم تأکید می‌نماید.
Investigation of the hydrologic response of river flow to climate change (Case study: Dez Dam Basin)
نویسندگان [English]
Roya Sadat Mousavi1؛
چکیده [English]
Background and objectives: In the recent years due to observing evidences of climate change in meteorological and hydrological variables, concerns arisen regarding variations of renewable water resources and future water availability under climate change condition. Due to the importance of possible effects of climate change on surface water resources and flow regime, the present study investigates river flow variations during last decades as well as projections of future discharge of Dez dam basin. Materials and methods: Nonparametric Mann-Kendal trend test and two shift change point detection tests of Pettit and Buishand were applied to the discharge time-series at the outlet of Tire, Marbore, Sazar and Bakhtiari sub-basins to identify monotonic and abrupt changes. Also to project the discharge in 21st century considering the impact of climate change the outputs of two Global Circulation Models of CCSM3 and ECHAM5-OM for three pessimistic (A2), average (A1B) and optimistic (B1) scenarios, were used. To downscale the outputs of GCMs to the study area LARS Weather Generator were applied and the downscaled data fed to the HBV hydrological model to simulate the future flow. Results: The Mann-Kendall test showed significant negative (decreasing) trend of the flow in three sub-basins of Tire, Marbore and Sazar but no significant trend were detected for Bakhtiari. Also shift change point detection tests identified occurrence of downward shifts in the three aforementioned sub-basins; while upward shift were detected for Bakhtiari sub-basin. The magnitude of these changes is noticeable and ranges between 14.7% in Bakhtiarin to 43.3% in Marbore sub-basin. Also based on the results of the hydrological model by using the precipitation and temperature obtained for future time horizons of 2020, 2050 and 2080 as input, the annual flows show significant reductions in all sub-basins. Also, seasonal flows of Tire, Marbore and Sazar decreases in spring, autumn and winters but increases in summers. Seasonal flows of Bakhtiari basin also decreases in all seasons except for autumns. Generally, future simulation of the flow under the given climate change scenarios in the Dez Dam Basin shows drastic decrease (more than 1 billion cubic meters) of the annual potential discharge of the basin. Conclusion: Investigation of the flow of Dez Dam Basin in the past decades shows significant monotonic and abrupt changes which is mostly toward decreasing the basin’s potential runoff. Additionally, assessment of future flow by different scenarios show reduction of flow due to impact of climate change. Considering these evidences it is likely that the basin face with discharge reduction in future and results emphasize on modification of water resources management strategies to adapt with climate change.
کلیدواژه ها [English]
Global Warming, Climate change, Nonparametric methods, flow regime
ابتدای صفحه