فاکتورهای زمین‌زاد و انسان‌زادمؤثر بر خصوصیات مغناطیسی خاک‌های آهکی اطراف زنجان

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

2 استاد گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

3 دانشیار گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان

چکیده

خصوصیات مغناطیسی خاک‌ها بازتابی از تأثیرات متفاوت کانی شناسی خاک است. کانی‌های موجود در خاک دارای منشاء طبیعی (لیتوژنیک، پدوژنیک) یا انسانی (کانی‌های فرومغناطیس ثانویه) و یا هر دو هستند. این مطالعه برای برآورد تأثیر فعالیت‌های انسانی و مواد مادری مختلف بر پذیرفتاری مغناطیسی در خاک‌های آهکی استان زنجان انجام گرفت. در کل تعداد 241 نمونه خاک سطحی (عمق 10-0 سانتی‌متر) از منطقه‌ای بالغ بر 2000 کیلومترمربع که دارای مواد مادری و کاربری اراضی مختلفی بود برداشت گردید و تجزیه‌های آزمایشگاهی بر روی آنها انجام گرفت. میانگین میزان پذیرفتاری مغناطیسی در نمونه‌های خاک سطحی 10-8m3kg-1 9/377 بدست آمد. بالاترین میزان پذیرفتاری مغناطیسی در اراضی شهری با میانیگن 467/13 مشاهده شد مشاهده شد. فعالیت کارخانه‌های صنعتی مخصوصاً کارخانه سرب و روی، سوخت سوخت‌های فسیلی و ترافیک ماشین می‌توانند از عوامل مستقیم ورودی ذرات فری مغناطیس با منشاء انسانی در منطقه باشند. سهم جزء مغناطیسی مواد مادری (لیتوژنیکی) بر میزان پذیرفتاری مغناطیسی در خاک‌های مشتق شده از سنگ‌های آذرین خیلی بیشتر است و پذیرفتاری مغناطیسی خاک‌های تشکیل شده از سنگ‌های آذرین ارتباط مثبت معنی‌دار با شاخص‌های توسعه پدوژنیکی نشان نمی‌دهند. خاک‌های مشتق شده از سنگ‌های رسوبی میزان پذیرفتاری مغناطیسی نسبتاً کمتری دارند (بین 10-8m3kg-1 42 تا 158). افزایش پذیرفتاری مغناطیسی در خاک‌هایی با مواد مادری رسوبی بیشتر به علت تشکیل پدوژنز و درجای مواد فرومغناطیس است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Lithological and anthropogenic factors affecting magnetic properties of calcareous soils in Zanjan

نویسندگان [English]

  • Ali Afshari 1
  • Hossein Khademi 2
  • Shamsollah Ayoubi 3
چکیده [English]

Soils magnetic properties reflect different effects of soil mineralogy. Soil minerals originate from natural (lithogenic and pedogenic) or anthropogenic (secondary ferromagnetic minerals) origins or both sources. The present study was carried out to evaluate the effect of anthropogenic activities and parent materials on magnetic behaviours in cancerous soils of Zanjan. A total number of 241 soil samples (0-10 cm depth) were taken from an area of 2000 km2 having different land uses and parent materials and analysed in the lab. Mean magnetic susceptibility (MS) of the soil samples was 377.9 10-8m3kg-1. The highest MS was obtained for urban soils (mean of 467.13 10-8m3kg-1). Industrial activities particularly the Pb and Zn melting factories and traffic and fossil fuels appear to be among the important sources of anthropogenic ferromagnetic particles. The contribution of lithogenic sources (parent materials) to MS in soils derived from igneous rocks is very high. The MS in such soils is not positively correlated with pedogenic development. Soils developed on sedimentary rocks have relatively low MS (42 to 158 10-8m3kg-1). Higher MS in soils with sedimentary parent materials seems to be mainly due to pedogenic and in situ formation of ferromagnetic materials.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Magnetic parameters
  • parent materials
  • land uses
  • anthropogenic pollution