نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رئوف مصطفی زاده ¹
• سیدحمیدرضا صادقی ¹
• امیر سعدالدین ²

¹ دانشگاه تربیت مدرّس

² دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

بررسی تغییرات زمانی رسوبات معلق در قالب رسوب‌نمودها یک ابزار مهم در تحلیل رفتار رسوبی حوزه‌های آبخیز و طبعاً موفقیت پروژه‌های آبخیزداری محسوب می‌شود. بر همین اساس، این پژوهش با هدف تحلیل رسوب‌نمود و حلقه‌های سنجه مشاهداتی در حوزه آبخیز رودخانه گلاز اشنویه در استان آذربایجان غربی با مساحت 103 کیلومترمربع انجام پذیرفت. به این منظور، مقادیر رسوب معلق و دبی جریان 13 رگبار از پاییز 1390 لغایت پاییز 1391 با فاصله زمانی یک ساعت تهیه و سپس رسوب‌نمود و حلقه‌های سنجه رسوب آن‌ها تحلیل شد. نتایج نشان داد که در 7 مورد از حلقه‌های رسوبی به‌واسطه وقوع زودهنگام اوج رسوب نسبت به روان‌آب (5/0 تا 4 ساعت)، ساعت‌گرد بوده ولی سایر حلقه‌ها دارای الگوهای مختلف بود. بر اساس نتایج، الگوی غالب ساعت‌گرد حلقه‌های سنجه رسوب، به‌دلیل مشارکت دامنه‌های پرشیب مجاور آبراهه اصلی آبخیز بوده است. هم‌چنین الگوی هشت‌شکل و مرکب در تعدادی از سنجه‌های رسوب مشاهده شد که به افزایش غلظت رسوب در شاخه پایین‌رونده رسوب‌نمود و تلاقی منحنی رسوب‌نمود با آب‌نمود در اثر مشارکت تولید رسوب از کاربری‌های کشاورزی دیم پس از کشت پاییزه در دامنه‌های بالادست آبخیز نسبت داده شد. هم‌چنین مشخص شد که 4 مورد از رگبارهای مطالعاتی به‌صورت متوالی اتفاق افتاده‌‌اند که مقادیر وزن کل رسوب معلق حمل شده در رگبار اول آن‌ها به‌ترتیب 5/1، 9/3، 2/10 و 6/4 برابر رگبار دوم بود. بر اساس نتایج، رسوب‌نمود اکثر رگبارها دارای یک اوج ثانویه بود که بر وجود منابع رسوبی و مشارکت تولید رسوب از اراضی کشاورزی در بالادست حوزه آبخیز مورد مطالعه دلالت داشت.

کلیدواژه‌ها

• تغییرات زمانی رسوب معلق
• تولید رسوب
• رابطه دبی- رسوب
• کاربری اراضی
• موجودیت رسوب

عنوان مقاله [English]

Analysis of Storm-wise Sedimentgraphs and Rating Loops in Galazchai Watershed, West-Azarbaijan, Iran

نویسندگان [English]

• Raoof Mostafazadeh ¹
• Seyed Hamidreza Sadeghi ¹
• Amir Sadoddin ²

¹ Tarbiat Modares University

² Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources

چکیده [English]

Studying sedimentgraph is an important tool in analyzing sediment behavior leading to success in watershed management projects. The present study was conducted in the Galaz Watershed in West-Azarbaijan Province, Iran, with an area of some 103 km2 to analyze sedimentgraph and rating loops of 13 observed storm events from 25 October 2011 to 25 November 2012. The water and sediment data were recorded with 1 h interval and corresponding sedimentgraphs and rating loops were developed. The results showed that the clockwise type-rating loops were occurred in 7 storm events due to early peak incidence of the sedimentgraphs (0.5 to 4 h) with respect to peaks of hydrographs. However, other types of sediment rating loops were recognized for other storm events. The results indicated that the clockwise type of sediment rating loops were due to prompt contribution of steep slopes adjacent to the watershed outlet. Although, figure-eight and complex types of sediment rating loops could be attributed to sediment sources of the cropland areas with high sediment availability during autumn cultivation in the watershed upstream and confluence of rising and falling limbs of the hydrograph. The study also showed that 4 observed storm events had consequent storm events. So that, the total weights of total suspended sediment in the first events were respectively 1.5, 3.9, 10.2 and 4.6 times higher than the second events. The results further revealed that each individual storm events had two distinguished peaks, which proved the contribution of available sediments from agricultural lands located in upland areas.

کلیدواژه‌ها [English]

• Land use
• Sediment availability
• Sediment-Discharge Relationship
• Sediment yield
• Temporal variations of suspended sediment