مومنی, بابک, مسعودیان, محسن, غلامی سفیدکوهی, محمد علی, عمادی, علیرضا. (1396). بررسی شاخص‌های پایداری تحویل آب در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالی‌زاری. مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 24(2), 127-145. doi: 10.22069/jwfst.2017.12125.2666
بابک مومنی; محسن مسعودیان; محمد علی غلامی سفیدکوهی; علیرضا عمادی. "بررسی شاخص‌های پایداری تحویل آب در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالی‌زاری". مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 24, 2, 1396, 127-145. doi: 10.22069/jwfst.2017.12125.2666
مومنی, بابک, مسعودیان, محسن, غلامی سفیدکوهی, محمد علی, عمادی, علیرضا. (1396). 'بررسی شاخص‌های پایداری تحویل آب در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالی‌زاری', مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 24(2), pp. 127-145. doi: 10.22069/jwfst.2017.12125.2666
مومنی, بابک, مسعودیان, محسن, غلامی سفیدکوهی, محمد علی, عمادی, علیرضا. بررسی شاخص‌های پایداری تحویل آب در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالی‌زاری. مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک, 1396; 24(2): 127-145. doi: 10.22069/jwfst.2017.12125.2666
بررسی شاخص‌های پایداری تحویل آب در طرح تجهیز و نوسازی اراضی شالی‌زاری
1دانش آموخته دکتری تخصصی / گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
2عضو هیات علمی (دانشیار)/ گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
3عضو هیات علمی (استادیار)/ گروه مهندسی آب دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
چکیده
سابقه و هدف: اجرای طرح تجهیز و نوسازی در اراضی شالی‌زاری، با تحول در زیرساخت‌های مدیریت مزرعه، سیستم سنتی آبیاری کرت به کرت را به مدیریت تحویل آب مبتنی بر استفاده از کانال‌های آبیاری و زهکشی برای هر کرت شالی‌زاری تغییر می‌دهد. با گذشت سال‌های متمادی از آغاز عملیات اجرایی این طرح، اغلب مطالعات قبلی مبنای کیفی داشته و علی‌رغم اشاره به وجود مشکلات اساسی در سیستم آبیاری آن، عمدتا تحلیل‌ها بر پایه میزان رضایت‌مندی کشاورزان و یا قضاوت‌های تجربی کارشناسان بخش‌های مختلف این پروژه بوده است و کمتر تحلیلی کمی مبتنی بر شاخص‌های کلیدی عملکرد، نظیر پایداری سیستم، انجام شده است تا اطمینان از تحویل آب زراعی در موعد مقرر، به مقدار مورد نیاز و برای مدت زمان مورد نیاز را نشان دهد و معیارهایی نظیر اعتمادپذیری، یکنواختی، به‌هنگام بودن و قابل پیش‌بینی بودن تحویل آب که از سوی پژوهشگران مختلف برای ارزیابی آن ارائه شده، در این طرح تاکنون محاسبه نشده است تا بتوان به‌این وسیله اثربخشی سیستم را محاسبه کرد و امکان برنامه‌ریزی، بازطراحی و اجرای اقدامات اصلاحی را مهیا نمود. مواد و روش‌ها: در این پژوهش، شاخص‌های مرتبط با پایداری تحویل آب شامل انواع معیارهای تغییرپذیری و قابلیت پیش‌بینی جریان تحویلی، در دو کانال آبیاری بتنی و خاکی و کرت‌های شالی‌زاری تحت پوشش آنها در پروژه تجهیز و نوسازی اراضی روستای اسماعیل‌کلای شهرستان جویبار استان مازندران محاسبه و مقایسه شد. یافته‌ها: نتایج بررسی شاخص‌های کمی ارزیابی شده نشان می‌دهد؛ هرچند پوشش بتنی کانا‌ل‌ها موجب ارتقای معیارهای تغییرپذیری تحویل آب نسبت به کانال خاکی شد، چنانکه شاخص‌های کفایت واعتمادپذیری در کانال بتنی به ترتیب 18 و 5 درصد، اعتمادپذیری در دامنه اطمینان پنجاه درصد به مقدار 0.14، شاخص به‌هنگام بودن تحویل آب به اندازه 4 روز و شاخص یکنواختی تحویل 0.27 بهتر از نتایج به‌دست آمده در کانال خاکی بود، اما ضعف ساختاری و مدیریتی در سیستم آبگیری و کنترل، با توجه به ضریب تغییرات 0.33 کفایت و 0.46 اعتمادپذیری، موجب شده توزیع آب بین کرت‌ها کافی و عادلانه نباشد و تغییرات زمانی تحویل آب در کرت‌های انتهایی کانال با یکنواختی کمتر از 0.5، شاخص به‌هنگام بودن عمدتا بیش از 10 روز و قابلیت اطمینان پایین، حتی در سطح 50 درصد، اختلاف زیادی با استانداردهای ارائه شده را نشان دهد. در هر دو کانال خاکی و بتنی رابطه همبستگی خطی بین جریان تحویلی و مورد نیاز عمدتا معکوس بود که نشان‌دهنده ضعف در مدیریت تحویل آب بر اساس تقاضا است. همبستگی معکوس بین متغیرهای تحویل آب در کانال بتنی به 0.97- می‌رسد، لذا مدیریت نامناسب تحویل آب در دهه‌های انتهایی را به‌درستی پیش‌بینی می نماید و در کانال خاکی هم مقدار متوسط 0.30 نشان از عدم همبستگی جریان تحویلی با نیاز آبی و به تبع آن پیش‌بینی‌پذیری کم سیستم دارد. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی شاخص‌های پایداری تحویل آب در مقایسه با استانداردهای تعریف شده حتی با پوشش بتنی کانال‌های آبیاری نیز با چالش‌های اساسی مواجه‌اند. از یک سو ساختار سنتی، تجربی و غیرتخصصی مدیریت حاکم بر تحویل آب به اراضی تجهیز و نوسازی شده، زمان‌بندی مناسبی برای استفاده از آب تامین شده در طول فصل کشت ندارد و از سوی دیگر ارتقای ساختار سازه‌ای سیستم موجود تحویل آب، نیازمند اصلاح وضعیت آبگیری، استفاده از سازه‌های کنترل جریان در کانال و تعریف برنامه تحویل آب بر اساس نیاز آبیاری کرت‌ها است.
Study on Reliability of Water Delivery System in Paddy Fields Development and Renovation Project
نویسندگان [English]
Babak Moumeni1؛ Mohsen Masoudian2؛ Mohammad Ali Gholami Sefidkohi3؛ Alireza Emadi2
1PhD / Dept. of Water Engineering, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources
2Associate Prof./Dept. of Water Engineering, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources
3Assistant Prof./ Dept. of Water Engineering, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources
چکیده [English]
Background and objectives: Paddy Fields Development and Renovation Project changes infrastructures of the rice farm management and converts traditional plot the plot irrigation system to water delivery management, which provides access to irrigation canals and drainage for each paddy plot. Even though many years have passed from the start of implementation of the project in northern provinces and several researchers have pointed fundamental problems out in the water distribution system of the project, but most previous studies have qualitative basis and the analysis is mainly based on the satisfaction of farmers or empirical judgments of experts in different parts of the project and until now less quantitative analysis has been provided on the basis of key performance indicators such as reliability indicating that ensure the delivery of agricultural water on time, to the extent necessary and for the time required and criteria such as dependability, steadiness, timeliness and predictability of the delivery of water provided by the researchers for its evaluation. Such indicators can measure the effectiveness of the system and finally it possible to provide planning, redesign and implementation of the corrective operation. Materials and methods: In this study, reliability indices including the variability and predictability of water delivery system were calculated and compared for two concrete and earthen irrigation canals and the plots that are covered by them in renovated paddy fields of Esmaelkola village in Joybar city of Mazandaran province. Results: The results of the quantitative indicators evaluation shows that although concrete lining of canal has made noticeable effect on the promotion of variability indicators in earthen channel, as Concrete channels have shown better results than earthen channel in the values of these parameters: Adequacy and dependability indices, respectively, 18 and 5 percent, fifty percent level of delivery reliability as 0.14, timeliness of water delivery as much as 4 days and delivery steadiness index as 0.27, but structural and managerial problems in intake and control system leading to inadequate and inequitable distribution of water between plots of lined channel according to the coefficient of variation 0.33 for adequacy and 0.46 for reliability and timely variations of water delivery to downstream plots show a major difference with defined standards considering steadiness lower than 0.5, timeliness index that was mostly more than 10 days and low amount of fifty percent level of delivery reliability. Both earthen and concrete channels linear correlation was mostly reversed between the delivered and required volume of water that indicates the lack of water delivery management based on demand. The inverse correlation coefficient between the variables of water delivery is -0.97 for concrete lined channel, so, it is correctly predicted improper management of water delivery in the final decades, and in the earthen channel, the value of 0.30 shows there is no correlation between the volume of delivered and required water and consequently low predictability of the system. Conclusion: Generally, even with the concrete canal lining, indicators of reliable water delivery are not favorable in comparison with standards of these criteria. On the one hand, traditional, experience-oriented, and non-technical management system that governs water delivery in renovated farms has no appropriate scheduling for the use of supplied water during the planting season and on the other hand improving the existing system need to reform plots' intakes and flow control methods in the canal and complimentary water delivery schedule based on the irrigation demand.
کلیدواژه‌ها [English]
Evaluation, Predictability, rice, Variability, Water Distribution
ابتدای صفحه