بررسی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر پاسخ‌های هیدرولوژی حوضه آبخیز (مطالعه موردی: حوضه آبخیز زنجان‌رود)

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

چکیده

تغییر کاربری اراضی در یک حوضه آبخیز می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر چرخه هیدرولوژی و در نتیجه منابع آب حوضه داشته باشد، از این‌رو شناخت آثار تغییر کاربری اراضی بر پاسخ‌های هیدرولوژی حوضه راه‌گشای تعیین استراتژی مناسب در توسعه پایدار منابع آب حوضه‌های آبخیز می‌باشد. هدف از این تحقیق بررسی اثرات هیدرولوژی تغییر کاربری اراضی در طی 40 سال اخیر در حوضه زنجان‌رود می‌باشد. جهت شبیه‌سازی بیلان آبی حوضه در این مطالعه از مدل SWAT (2005) استفاده و بدین‌منظور داده‌های هواشناسی و نقشه‌های رقومی کاربری اراضی و خاک و مدل رقومی ارتفاع منطقه تحقیق تهیه شد. پس از واسنجی و صحت‌سنجی مدل، به‌منظور ارزیابی تأثیر تغییر کاربری اراضی بر هیدرولوژی حوضه، کاربری‌های اراضی سال 1346، 1373 و 1386 به مدل معرفی و مدل اجرا گردید. نتایج تحقیق نشان‌دهنده تأثیرات قابل توجه تغییر کاربری اراضی روی جریان رودخانه‌ای و بار آبی حوضه است، به‌طوری‌که تغییر در کاربری اراضی از سال 1346 تا 1386 منجر به افزایش مقدار روانآب سطحی در حدود 33 درصد و کاهش سطح سفره آب‌های زیرزمینی در حدود 22 درصد شده است. همچنین از سال 1346 تا 1386 مساحت زیرحوضه‌های تحت‌تأثیر گروه روانآب متوسط سالانه (زیاد) 28-14 میلی‌متر، 16 درصد افزایش یافته است.

عنوان مقاله [English]

Investigating the hydrological effects of land use change in catchment (Case study: Zanjanrood Basin)

چکیده [English]

Changes in land use can significantly influence the hydrological cycle and hence affect water resources. Understanding the impacts of land use changes on hydrology response at the watershed scale can facilitate development of sustainable water resources strategies. This paper investigates the hydrological effects of land use change in the ZanjanroodbasinofIran, during last 40 years. The study reveals how land use changes affected the hydrological regimes at the watershed scale. The water balance was simulated with the use of the Soil and Water Assessment Tool (SWAT2005). This is a hydrological model that requires the meteorological data, land use, soil and DEM of the inspected areas, in the form of a digital map. After calibrating and modeling accuracy determination, the effect of land use changes on hydrological responses was evaluated using, land use of 1967, 1994, 2007 years set as model input. The results indicated that land use change had significant impact on water yield and river discharge. The land use changes over the period 1967 to 2007 led to a 33% increase in the amount of surface runoff and a 22% decrease in the ground water storage. Furthermore, the area of subbasins that influenced by high annual group runoff (14-28 mm) increased about 16%.