ارزیابی کیفی طرح‌های آبخیزداری به روش توصیفی همبستگی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز سدبوستان)

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی و بررسی اثرات اجتماعی اجرای فعالیت‌های آبخیزداری نظیر رضایت و نگرش مردم، مشارکت مردمی، میزان پذیرش مردمی پروژه‌ها انجام گرفته است. بررسی اثرات اجرای پروژه‌ها از نظر ذینفعان در تعدادی از زیرحوضه‌های آبخیز سد بوستان که در آن‌ها پروژه‌های آبخیزداری اجرا شده است، انجام گردید. این پژوهش از نوع پژوهش‌های توصیفی- همبستگی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را آبخیزنشینان حوضه سدبوستان تشکیل می دهند که از طریق روش نمونه‌گیری تصادفی ساده برای انجام پژوهش انتخاب شدند. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه استفاده گردید که روایی آن توسط متخصص خبره مورد تایید قرار گرفت. برای تعیین پایایی از نرم افزار SPSS استفاده گردید و آلفای کرونباخ پرسشنامه‌ها بین 87/0تا 90/0 بدست آمد. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار SPSS استفاده شد. نتایج آمار توصیفی نشان داد که آگاهی روستاییان نسبت به طرح‌های آبخیزداری و مشارکت آنان در طرح‌ها خیلی کم است، در نتیجه اجرای برنامه‌های آموزشی ترویجی و دخالت دادن ذینفعان در مراحل مطالعه، طرح‌ریزی، اجرا و ارزیابی پروژه‌هایی که در محدوده هر روستاها اجرا می‌شود، در جهت افزایش سطح آگاهی و مشارکت آنان ضروری است. در مقابل نتایج نشان داد که میزان پذیرش مردمی طرح‌ها در حد بالایی می باشد و همچنین نتایج درخصوص اثرات اجرای طرح‌ها نشان داد که از دیدگاه بهره‌برداران محلی اجرای پروژه ها تا حدی توانسته است معضل سیل را حل نماید. اما از جنبه-های کارکردی دیگر کارایی پروژه‌ها مورد تایید ذینفعان نمی‌باشد. از طرف دیگر طرح‌های آبخیزداری اجرا شده در زمینه مهمترین مشکل حوضه سدبوستان یعنی کمبود اشتغال و سطح درآمد پایین روستاییان، که منجر به مهاجرت آن‌ها شده است، نداشته است. نتایج بدست آمده در این بخش با نتایج پژوهش‌های آزموده و همکاران (2010) و منصوریان و محمدی‌گلرنگ (2001) مطابقت دارد. طبق نتایج بدست آمده از اولویت بندی مشارکت روستاییان در طرح‌های آبخیزداری، میزان مشارکت مردم در طرح‌ها بیشتر به رضایتمندی آن‌ها بستگی دارد و میزان ارتباط با کارشناسان و مروجان منابع طبیعی، کمترین تاثیر را بر میزان مشارکت دارد. طبق نتایج بدست آمده از اولویت‌بندی میزان پذیرش مردمی پروژه‌های آبخیزداری، پذیرش عمومی طرح‌هایی که مردم در آن مشارکت دارند بیشتر است و طرح‌هایی را که مورد دخالت نمایندگان مردم بوده است را نمی‌پذیرند. طبق نتایج بدست آمده از اولویت‌بندی اثرات اجرای طرح‌ها از دیدگاه بهره‌برداران، بیشترین اثر اجرای طرح، سازگاری موقعیت مکانی طرح‌ها و حل معضل سیل بوده است و تاثیر چندانی بر بهبود وضعیت اقتصادی مردم و کاهش بیکاری نداشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative Evaluation of Watershed Management Projects Using Descriptive-Correlation Method (Case Study: Boostan Dam Watershed)

نویسنده [English]

  • nafise moghaddasi 1
1
2
چکیده [English]

This study aims to evaluate the social effects of watershed management activities in terms of stakeholders’ This study aims to evaluate the social effects of watershed management activities in terms of stakeholders’ satisfaction and attitude, public participation and public acceptance of projects in many sub-basins where watershed management projects have been implemented. A descriptive-correlation methodology has been adopted. Human communities of the Boostan dam watershed selected as the study population and random sampling technique is chosen to select the samples of community. The used methodology of questionnaire and its validity confirmed by a group of experts. SPSS software was used to determine the reliability of questionnaires which resulted in the Cronbach's alpha values ranging from 0.87 to 0.90. In order to analyze the data, SPSS software was used, as well. The descriptive statistics revealed that awareness of villagers with respect to watershed management plans and also their involvements in the projects are too low. Therefore, the extension of educational programs in order to promote awareness of stakeholders and engaging them from stages of study, design, implementations and evaluations of projects are essential. Despite the lack of participation of local stakeholders, results indicates that public acceptance of the implemented projects is remarkably high from their perspectives, the implemented projects have been somehow successful in solving the flooding problem. However, from their points of view, the other projected functional outcomes of the projects have not been realized yet. On the other hand, implemented projects in the watershed didn't have a significant effect on the main problem of Boostan dam watershed that is the unemployment and low income level of residents. Under the conditions the rate of migration is ascending in the region. These results Correspond with research results of Azmude et. al., (2010) and mansurian and Mohammadi Golrang (2001). According to the results of villagers' participation prioritization in watershed measures, it depends on their satisfaction. It also revealed that villagers' relationship with experts and promoters has the least effect on their participation in watershed measures. In term of public acceptance of watershed projects, Prioritization show people accept the projects that they themselves participate in them and don't accept projects that the public representatives get involved. Also prioritization of effects of projects implementation according to stakeholders’ point of view expressed that the most effective aspect of projects implementation were the compatibility of the project location with the environment and flood prevention, respectively. In contrast projects implementation didn't have any significant effect on the villagers' economy improvement and unemployment reduction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • watershed measures
  • Boostan dam
  • social perspective
  • Questionnaire
  • stakeholders