TY - JOUR ID - 5845 TI - تأثیر جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن بر وسعت آبگرفتگی شهر آق‌قلا در سیلاب فروردین‌ 1398 JO - مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک JA - JWSC LA - fa SN - 2322-2069 AU - آتابای, سلیم AU - مسعودیان, محسن AU - فضل اولی, رامین AD - دانشجوی کارشناسی ارشد سازه‌های آبی، گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری AD - گروه سازه­های آبی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری AD - عضو هیئت علمی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری Y1 - 2021 PY - 2021 VL - 28 IS - 3 SP - 207 EP - 215 KW - آق‌قلا KW - جاده کمربندی KW - سیلاب KW - GIS KW - HEC-RAS DO - 10.22069/jwsc.2022.19069.3455 N2 - چکیدهسابقه و هدف: شهر آق‌قلا به صورت مداوم در گذشته در معرض سیلاب‌های رودخانه گرگانرود بوده است، این امر با بررسی مشخصات عمومی سازه‌های آبی مخصوصا پل تاریخی مرکز شهر مشخص می‌گردد. سیلاب اواخر اسفند 1397 که غرقاب و آبگرفتگی ناشی از آن تا اردیبهشت 1398 تداوم یافت یکی از مخربترین سیلاب‌های این منطقه بوده که خاطرات بسیار تلخی برای هموطنان به‌جا گذاشته است. درمدیریت این سیل مجموعه‌ای از مطالعات قبلی با استفاده از مدل‌های مختلف شبیه‌سازی جریان، تجربیات گذشته جهت مقابله با سیلاب و استفاده از تجربیات سیلاب‌های پیشین می‌توانست موجب افزایش دقت و سرعت مهار سیلاب و نیز کاهش خسارات مالی ‌شود. در زمان وقوع و ورود سیلاب به داخل شهر آق‌قلا، دست اندرکاران جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن را که در مسیر عبور سیلاب قرار گرفته بود و دلیل عمده آبگرفتگی وسیع قسمت شمالی شهر آق‌قلا و ماندگاری جریان سیلاب در داخل شهر پنداشته شده بود در چند نقطه تخریب کردند لذا در این پژوهش، تاثیر جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن بر میزان و وسعت آبگرفتگی شهر آق‌قلا مورد بررسی قرار گرفت.مواد و روش‌ها: این پژوهش با استفاده از نرم‌افزارهای HEC-RAS، GIS و نیز الحاقیه HEC-GeoRAS انجام شد. جهت بررسی تاثیر جاده کمربندی و خط ریلراه‌آهن بر میزان آبگرفتگی شهر آق‌قلا، این تأثیر گذاری در سه سناریو (عدم وجود جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن، وجود جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن به همراه کالورت‌های تعبیه شده در مسیر و وجود جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن به همراه کالورت‌های تعبیه شده و شکاف‌های ایجاد شده در مسیر در زمان وقوع سیلاب) مورد بحث و بررسی قرار گرفت.یافته‌ها: با بررسی سه سناریوی مورد بحث در این پژوهش مشخص شد که در سناریوی اول نیز شاهد آبگرفتگی سطح وسیعی از شهر آق‌قلا هستیم، به‌گونه‌ای که 1/38 کیلومترمربع از سطح این شهر دچار آبگرفتگی گردیده است. سناریوی دوم نشان‌دهنده افزایش آبگرفتگی و تشدید سیلاب در سطح شهر در مقایسه با سناریوی اول بوده که موجب زیر آب رفتن 2/53 کیلومترمربع از اراضی مسکونی شده و سناریوی سوم حاکی از تأثیر مثبت شکاف‌های ایجاد شده در زمان وقوع سیلاب بر کاهش میزان آبگرفتگی سطح شهر است که میزان آبگرفتگی را به 1/98 کیلومترمربع تقلیل داده است.نتیجه‌گیری: اگرچه پایین بودن تراز سطح زمین در برخی محلات شهر آق‌قلا همچون عیدگاه، معلم آباد و حکیم آباد، آبگرفتگی این نواحی را بدیهی ساخته است، مقایسه دو سناریوی اول و دوم نشان داد که قرارگیری جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن در مسیر حرکت سیلاب بر افزایش وسعت آبگرفتگی و زیر آب رفتن برخی دیگر از نواحی و محلات و ماندگاری جریان سیلاب در سطح شهر آق‌قلا تأثیرگذار بوده است. از سوی دیگر، با مقایسه سناریوی دوم و سوم می‌توان اینگونه نتیجه‌گیری نمود که عدم تعلل و تصمیم‌گیری سریع در خصوص ایجاد شکاف برروی جاده کمربندی و خط ریل راه‌آهن، می‌توانسته باعث کاهش نسبی آبگرفتگی سطح شهر و ماندگاری جریان سیلاب شده و از زیر آب رفتن برخی از نواحی جلوگیری کند. UR - https://jwsc.gau.ac.ir/article_5845.html L1 - https://jwsc.gau.ac.ir/article_5845_f196d4d35fe8955ec3a92e1065028479.pdf ER -