TY - JOUR ID - 4066 TI - تعیین ارتفاع مناسب کشت گونه‌های درختی غیربومی در جنگل‌های شمال ایران‌ بر مبنای شاخص های گرمایی JO - مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک JA - JWSC LA - fa SN - 2322-2069 AU - آقاشریعتمداری, زهرا AU - حلمی جدید, مهدی AD - عضو هیأت علمی گروه هواشناسی دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران AD - دانشجوی دوره دکتری Y1 - 2018 PY - 2018 VL - 25 IS - 1 SP - 183 EP - 197 KW - شاخص‌ گرمایی KW - گونه‌های درختی KW - شمال ایران KW - پوشش گیاهی DO - 10.22069/jwsc.2018.13224.2789 N2 - چکیدهسابقه و هدفپوشش گیاهی به‫عنوان یکی از اجزاء مهم اکوسیستم‫های طبیعی تاثیرپذیری بسیار زیادی از شاخص‫های اقلیمی دارد. ‬‬‬‬‬‬در این راستا شاخص‫ها و مدل‫های بسیاری با هدف روشن ساختن ارتباط اقلیم و پوشش گیاهی ارائه شده‫اند.‬‬‬‬‬‬ از میان عوامل مختلف اقلیمی تغییرات دمای هوا در مدیریت توزیع پوشش گیاهی در مناطق مرطوب نقش مهمی دارد. از آن‫جا که اغلب مطالعات صورت‫گرفته در ایران در رابطه با پوشش گیاهی برمبنای روش‫های آماری و سنجش‫‫ازدور بوده است و تنها به پایش تغییرات پوشش گیاهی می‫پردازند لذا معرفی و ارائه شاخص‫های اقلیمی جهت پیش‫بینی پوشش گیاهی طبیعی ضروری است. ‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬هدف از این بررسی ارزیابی و معرفی مناسبترین شاخص اقلیمی دمایی و استفاده از آن به‫منظور پیش‫بینی ارتفاع مناسب جهت کشت گونه‫های جنگلی غیربومی به‫خصوص سوزنی برگان در جنگل‫های شمال ایران است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬مواد و روش‫ها‬‬‬این مطالعه در دو مقیاس مکانی انجام شده است. در گام اول سه شاخص WI (شاخص گرمایی)، BWI (شاخص گرمایی زیستی) و EWI (شاخص گرمایی موثر) با استفاده از داده‫های اقلیمی دمای متوسط ماهانه ۳۴ ایستگاه سینوپتیک نوار شمالی کشور در دوره آماری ده ساله (۲۰۱۴-۲۰۰۵) محاسبه شد. ‬‬تغییرات ارتفاعی شاخص‫ها بصورت روابط گرادیان ارتفاعی به‫دست آمد و نقشه‫های تغییرات ارتفاعی هر شاخص ترسیم شد. ‬‬‬‬‬‬در گام دوم به‫منظور بررسی دقیق کارائی شاخص‫های محاسبه شده در تعیین گسترشگاه پوشش گیاهی، منطقه مورد مطالعه کوچکتر و محدود به جنگل آموزشی پژوهشی خیرود شد. ‬‬‬‬در این مرحله نقشه‌های گسترشگاه تیپ‌های جنگلی منطقه‌ی خیرود جمع‌آوری‌شده و با نقشه‌های پوشش گیاهی پیش‌بینی‌شده توسط شاخص‌ها مورد مقایسه قرار گرفت.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬یافته‫ها‬‬‬در این بررسی مطالعه تطبیقی چند شاخص دمایی جدید با توزیع پوشش گیاهی و درختی سه استان گلستان، مازندران و گیلان صورت گرفته و پوشش درختی پیش‌بینی شده توسط این شاخص‌ها با نقشه موجود گسترشگاه تیپ‌های جنگلی منطقه پاتم و بهاربن مقایسه شده است. با توجه به گونه‌های ثبت شده منطقه تمامی شاخص‌ها پیش‌بینی خوبی از پوشش درختی و جنگلی منطقه ارائه می‌دهند. تحلیل‌های آماری نشان دادند که شاخص گرمایی موثر (EWI) با بیشترین میزان همبستگی (R2=0.964)و کمترین مقدار خطا (RMSE=3.87 ) مناسبترین شاخص جهت برآورد پتانسیل پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه است. این شاخص با درنظر گرفتن توام دامنه و میانگین سالانه دما، پیش‌بینی دقیق‌تری (تفکیک بهتر) از پوشش گیاهی بویژه در مناطقی با اختلاف ناچیز در مقادیر شاخص WI، ارائه می‌دهد. همچنین با ارائه روابط گرادیان ارتفاعی شاخص‌ها، ارتفاع مناسب از لحاظ شرایط دمایی جهت کشت گونه‌های درختی غیربومی که پتانسیل دمایی را برای ورود به جنگل‌های شمال ایران دارند، پیشنهاد شده‌است.نتیجه‫گیری‬‬‬پوشش گیاهی پیش‌بینی‌شده توسط شاخص EWI نسبت به سایر شاخص‌ها همپوشانی بیشتری با پوشش گیاهی شمال کشور داشته است. علاوه بر این با خطای کمتر در تخمین ارتفاع مرزهای تغییرات هر شاخص، پیش‌بینی دقیق‌تری جهت ورود گونه‌های غیربومی به منطقه ارائه می‌دهد. با توجه گذشت به حدود 5 دهه از ورود گونه‌های سوزنی‌برگ به جنگل‌های شمال و کشت آن‌ها در ارتفاعات مختلف و ناموفق بودن اکثر جنگل‌کاری‌هایی که در ارتفاعات متوسط کمتر از 900 متر از سطح دریا انجام‌شده‌است پیشنهاد می‌شود در ادامه‌ی جنگل‌کاری‌های آتی ارتفاعات مناسب پیش‌بینی‌شده از سطح دریا توسط شاخص EWI مدنظر قرار گیرد. UR - https://jwsc.gau.ac.ir/article_4066.html L1 - https://jwsc.gau.ac.ir/article_4066_25c64cda648d5a0cc05e409a3662c3dc.pdf ER -