%0 Journal Article %T کارایی تیمارهای حفاظتی برای کنترل فرسایش خاک در مسیرهای چوبکشی %J مجله پژوهش‌های حفاظت آب و خاک %I دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان %Z 2322-2069 %A مرزی, اکبر %A پارساخو, آیدین %A مصطفی, محسن %D 2021 %\ 02/19/2021 %V 27 %N 6 %P 153-168 %! کارایی تیمارهای حفاظتی برای کنترل فرسایش خاک در مسیرهای چوبکشی %K شیار و پشته %K شیار و قلوه‌ سنگ %K شیار و مازاد مقطوعات %K هدر رفت خاک %K شیب طولی مسیر %R 10.22069/jwsc.2021.17909.3348 %X سابقه و هدف: امروزه فراوانی مسیرهای چوبکشی رها شده در واحدهای جنگل‌داری شمال کشور به ویژه در دوران تنفس، ضرورت بررسی دقیق و همه جانبه این مسیرها را ایجاب می‌کند. این مسیرها پس از عملیات حمل و نقل اولیه (به‌ویژه سال‌های نخست) بدون پوشش بوده و همین امر موجب فرسایش و خسارت به خاک و عرصه جنگل می‌گردد. هدف از اجرای این تحقیق شناسایی بهترین تیمار حفاظتی برای مقابله با فرسایش آبی خاک مسیرهای چوبکشی بود.مواد و روش‌ها: ابتدا مسیر چوبکشی به طول حداقل 500 متر در طرح جنگل‌داری دکتر بهرام‌نیا انتخاب و مسیرها از نظر شیب طولی به دو طبقه 40-20 درصد و بزرگتر از 40 درصد تقسیم شدند. در هر طبقه شیب، قطعه‌ای از مسیر به طول 126 متر مشخص گردیده و تیمارهای شیار و پشته، شیارقلوه سنگ و شیار مازاد مقطوعات هر یک به طول 14 متر در فواصل 5 متر از یکدیگر پیاده شد. در انتهای هر تیمار یک بند لاستیکی جهت هدایت رواناب و رسوب به داخل ظروف نمونه‌برداری نصب شد. نمونه‌برداری در طول چهار ماه (پاییز و زمستان 98) پس از هر بار بارندگی در منطقه به اجرا در آمد. اطلاعات شدت - مدت بارندگی با نصب باران‌سنج در محل مشخص گردید، سپس وزن خشک نمونه‌های رسوب در آزمایشگاه اندازه‌گیری شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که در هر دو طبقه شیب 40-20 درصد و بزرگتر از 40 درصد با افزایش مدت و شدت بارندگی مقادیر حجم رواناب، غلظت رسوب و هدر رفت خاک به‌طور معنی‌داری افزایش یافت. در طبقه شیب 40-20 درصد تیمار شیار و مازاد مقطوعات بهتر از سایر تیمارها توانست عمل رسوب‌گیری و کاهش هدر رفت خاک را انجام دهد. در شیب طولی بیش‌تر از 40 درصد نمی‌توان به ‌لحاظ آماری تفاوتی بین عملکرد تیمارها در کنترل رسوب و هدر رفت خاک مسیرهای چوب‌کشی قائل شد، اما به‌طور کلی در این طبقه تیمارهای شیار و مازاد مقطوعات و شیار و قلوه‌ سنگ بهتر از تیمار شیار و پشته توانستند مانع از هدر رفت خاک مسیرهای چوب‌کشی شوند. آستانه فرسایش خاک مسیرهای چوب‌کشی منطقه مورد مطالعه در هر دو طبقه شیب 20-40 و بیش‌تر از 40 درصد در شدت بارندگی 11/0 میلی‌متر در ساعت (64/2 میلی‌متر در 24 ساعت) بود. هم‌چنین اثر متقابل شیب و نوع تیمار بر متغیرهای حجم رواناب، غلظت رسوب و هدر رفت خاک معنی‌دار نبود. تیمار شیار و مازاد مقطوعات در شیب 40-20 درصد بهترین تیمار برای کنترل فرسایش خاک مسیر چوبکشی بود و توانست هدر رفت خاک را 64 درصد کاهش دهد. در شیب‌های غیرمجاز بیش‌تر از 40 درصد، تیمارهای شیار و پشته، شیارقلوه سنگ و شیار مازاد مقطوعات تنها توانستند فرسایش خاک را 47 درصد کاهش دهند که نشانه عملکرد ضعیف‌تر این تیمارها در مسیرهای با شیب غیرمجاز است.نتیجه‌گیری‌ کلی: انجام این تحقیق نشان داد که استفاده از تیمار شیار و مازاد مقطوعات می‌تواند به طور چشمگیری فرسایش خاک را در مسیرهای چوبکشی کاهش دهد و با توجه به نیاز مبرم انجام عملیات حفاظت خاک در مسیرهای چوبکشی، این دستاورد قابلیت تعمیم به سایر مناطق جنگلی هیرکانی جهت حفاظت از خاک مسیرهای چوبکشی احداث شده را دارد. %U https://jwsc.gau.ac.ir/article_5459_e575d17cacaed25b210e047c5dd2c966.pdf