اثر تغییر کاربری اراضی بر اثربخشی فرایندی در سیستم راهبردی منابع خاک میان‌دورود مازندران

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 مدرس دانشگاه

2 علوم خاک/واحد میانه/ دانشگاه آزاد اسلامی/ میانه/ ایران

3 استادیارگروه مدیریت، واحد میانه، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران

4 گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد میانه، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران

چکیده

سابقه و هدف: روند افزایش جمعیت شهری، روستایی و اثر رقابت خانوارها در تأمین نیازهای پایه زندگی، سبب شده تا مصرف منابع مختلف از جمله میان‌دورود مازندران رشد شتابان به خود گیرند. در چنین فضای رقابتی، منابع زمین‌های زراعی دستخوش تغییر شده بطوریکه، دامنه این نیازهای انسانی به منابع، منجر به تغییر کاربری اراضی و به دنبال آن، افزایش فرسایندگی و کاهش منابع تجدیدپذیر در منطقه هدف پژوهش گردیده است. در همین راستا، سوابق پژوهش‌های جهانی مرتبط با تغییر کاربری اراضی، نتایج حدوداً یکسانی را مبنی بر کاهش کمی و کیفی خاک‌های زراعی و افزایش فرسایش منابع خاکی، اشاره داشته‌اند. لذا، هدف از این پژوهش راهبردی، نشانه به روند تغییر کاربری اراضی مرسوم بر کاستی‌های اثربخشی-های فرایندی بوده و سبب پایداری خاک‌های زیر کشت، توسعه اشتغال دوسویه و افزایش بهره‌وری سیستم‌های زراعی منطقه میان‌دورود می‌گردند.
مواد و روش‌ها: منطقه میاندورود، به دلیل برخورداری از ساختار تمدن طبیعی و منطقه ویژه کشاورزی، این مطالعه پژوهشی در این منطقه راهبردی صورت پذیرفت. وسعت کل این منطقه 483 کیلومتر مربع، که حدود زمین‌های دایر آن، 33530 هکتار می‌باشد. این پژوهش، که از نوع مطالعات توصیفی- تحلیلی و با رویکرد میدانی(پیمایشی)، و جامعه آماری آن مؤلفه‌های درون و برون سیستمی منطقه (قوت - ضعف و فرصت - تهدید)، و اطلاعات مؤلفه‌های مهم خاک می‌باشند. از اینرو، مدل انتخابی برای این هدف راهبردی، (WOTS-UP Analysis) و زیر مجموعه‌های آن است. برای تحلیل و نتیجه‌گیری به ترتیب؛ از برنامه اکسل، جدول ماتریس برنامه ریزی استراتژیک کمی و برنامه هوشمند ونسیم، برای تصمیم گیری استفاده گردید. و برای رتبه‌بندی مؤلفه‌های داخلی و خارجی، از تجربه و تفکر استراتژیستی و مشورت با کارشناسان خبره منطقه(به صورت پیمایشی)، کمک گرفته شد.
یافته‌ها: با توجه به روند تغییر کاربری اراضی و افزایش خرده‌مالکین در منطقه، میزان درصد اثربخشی‌های فرایندی 97/33 % بسیار پایین نشان داده است. در نتیجه با پایین بودن اثربخشی فرایندی، میزان مؤلفه‌های تحت تأثیر نظیر؛ کاهش در صد کربن آلی خاک از 7/2 به 56/0، مقدار فسفر قابل استفاده خاک‌های منطقه از 3/56 به 4/6 میلی‌گرم برکیلوگرم، مقدارپتاسیم قابل جذب از 301 به 117 میلی‌گرم بر کیلوگرم، مقدار گوگرد قابل جذب از 1/29 به 5/20 میلی‌گرم بر کیلوگرم، افزایش pH خاک‌های منطقه دشت از 6/6 به 9/7، و افزایش تدریجی هدایت الکتریکی EC، از 9/0 به 0/3، (dS/m) و در نهایت باعث افزایش تراکم منفی فیزیکی در عمق 30- 25 سانتی‌متری خاک‌های زراعی منطقه در طی یک دهه گذشته شده است.
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش که با شناسایی مؤلفه‌های پیش‌برنده (نقاط قوت و نقاط فرصت)، و مؤلفه‌های بازدارندگی (نقاط ضعف و نقاط تهدید)، همراه بوده نشان داد که، تغییر کاربری اراضی در منطقه مورد هدف پژوهش بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک‌های اراضی منطقه میان‌دورود، اثر منفی دارد. و بالعکس، با اجرای سیستم مدیریت راهبردی (انتخاب سناریوی 3) می‌توان، در پایداری خاک‌های زراعی، توسعه اشتغال دوسویه، کاهش نرخ بیکاری، اثربخشی در بهره‌وری خاک-های زراعی مؤثر واقع شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The effect of land use change on process effectiveness in the strategic system of soil resources in Miandorod, Mazandaran

نویسندگان [English]

  • ُSeyyed Sadaty 1
  • Naser Nazari 2
  • Rostam Gharedaghi 3
  • Ali Faramarzi 4
1 management
2 Soil Science, Miyaneh Branch, Islamic Azad University, Miyaneh, Iran.
3 Department of Management, Miyaneh Branch, Islamic Azad University, Miyaneh, Iran.
4 Agronomy and Plant Breeding, Miyaneh Branch, Islamic Azad University, Miyaneh, Iran.
چکیده [English]

Background and objective: The trend of increasing urban-rural population and the effect of household competition in meeting the basic needs of life, has caused the consumption of various resources, including Miandorood Mazandaran, to accelerate growth. In such a competitive space, agricultural land resources have changed so that the scope of these human needs for resources has led to land use change and, consequently, increased erosion and decrease renewable resources in the target study area. In this regard, the records of global research related to land use change, have indicated approximately the same results of quantitative and qualitative reduction of arable soils and increased erosion of soil resources. So, the purpose of this strategic research is a sign of the trend of land use change commonly on the shortcomings of process effectveness and cause the stability of cultivated soils, the development of mutual employment and increase the productivity of agricultural systems in the Miandorod region.
Materials and Methods: Miandorood region, due to the structure of natural civilization and special agricultural area, this research study was conducted in this strategic area. The total area of this area is 483 square kilometers, of which the usable lands area is 30,335 hectares. This research, which is a descriptive-analytical study with a field (survey) approach, and its statistical society is the internal and external system components of the region (strengths-weaknesses and opportunities-threats), and information on important soil components. Hence, the model of choice for this strategic goal is (WOTS-UP Analysis) and its subsets. For analysis and conclusion, respectively; Excel program, quantitative strategic planning matrix table and Wensim intelligent program were used for decision making. And to rank the internal and external components, experience and strategic thinking and consulting with experts in the region (in a survey), was used.
Results: Due to the trend of land use change and the increase of smallholders in the region, the percentage of process effectiveness 33.97%, has shown very low. As a result, with low process effectiveness, the amount of affected components such as; Reduction in soil organic carbon content from 2.7 to 0.56, usable phosphorus content of regional soils from 56.3 to 6.4 mg / kg, absorbable potassium content from 301 to 117 mg / kg, the amount of absorbable sulfur from 29.1 to 20.5 mg / kg, increasing the pH of plain soils from 6.6 to 7.9, and increasing Gradual electrical conductivity EC, from 0.9 to 3.0, (dS / m) and finally to increase the negative physical density at a depth of 25-30 cm in the arable soils of the region over the past decade Has been.
Conclusion: The results of this study, which were accompanied by the identification of development components (strengths and opportunities), and deterrence components (weaknesses and threat points), showed that land use change in the study area on the physical and chemical properties of soils Agriculture in the Miandorood region has a negative effect. Conversely, by implementing a strategic management system (Scenario 3 selection), it is possible to be effective in arable soils sustainability, development of bilateral employment, decrease of unemployment rate, and effectiveness in arable land productivity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Land use"
  • "main Components of soil "
  • "Strategic system"
  • "Soil stability"
  • "Precess effectiveness"
1.Amirnejad, H. 2013. Investigating the effective factors on farmers' inclination to change land use in Mazandaran province, in agricultural economics research.5: 4. 87-106. (In Persian)
2.Asadi Kangarshahi, A. 2018. Soil Science Research Center of Jihad Agriculture of Mazandaran Province. Annual periodic report of Miandorood region of Mazandaran. Iran. 62p. (In Persian)
3.Kardavani, P. 2015. Soil Conservation. Tehran Univ. Press, 264p. (In persian)
4.Lugato, E., Paustian, K., Panagos, P., Jones, A., and Borrelli, P. 2016. Quantifying the erosion effect on current carbon budget of European agricultural soils at high spatial resolution. Glob. Chang. Biol. 22: 1976-1984.
5.Monshizadeh, R., andFarhad, K. 2006. The Impact of Tourism on Rural Land Use Change in Lahijan Region. J. Appl. Sci. Res. 4: 3. 84-101. (In Persian)
6.Motiee, L., and rezvani, M. 2013. Investigating the Economic Impacts of Agricultural Land Use Change in Rural Areas (Case Study: Licharki Villageof Bandar Anzali). J. Res. Rural Plan.1: 2. 2-6. (In Persian)
7.Movahed, A., Azizi, M., and Kordeh,N. 2013. Survey of Land Use inMahabad City Using the SWOT Model, Sepehr Geograph. Inf. J. 22: 86. 87-99. (In Persian)
8.Pahlevani, M., Moradi, E., and Taherzadeh, A. 2014. Formulation and Selection of Strategies for Sustainable Development of Agricمultural Water Resources Based on SWOT Analysis and Quantitative Strategic Planning Matrix. First National Conference on New Horizons in Empowering and Sustainable Development of Architecture, Civil, Tourism, Energy and Urban and Rural Environment. iran. DEVELOPMENT01 _203. 22p. (In Persian)
9.Sadaty, A., and Nazari, N. 2019. Soil science pragmatism, With a strategic approach to soil resources. Mazandaran University Jahad Publications. second edition. 270p. (In Persian)
10.Sadaty, A. 2011. Synergy (Economic Jahad). Science Development Publishing Center. Iran. 125p. (In Persian)
11.Sadaty, A. 2014. Entrepreneurship and Strategic Management (Strategic Perspective). Science Development Publishing Center. Iran. 352p. (In Persian)
12.Sadaty, A. 2014. Research Methods (Fundamental and Applied Research). Science Development Publishing Center. Iran. 152p. (In Persian)
13.Sadaty, A. 2016. Implementation of Strategic Plan in Environmental Crisis and Exit from Urmia Lake Current Situation. International Conference on Geographical Consequences and Environmental Impacts of Urmia Lake Conditions. Tabriz of University Press, ICULC01- 078. (In Persian)
14.Sadaty, A. 2018. Synergy with approach empowering Iran with supply and Demand of Endogenous products. Science Development Publishing Center. Iran. 138p. (In Persian)
15.Sadaty, A., and Nazari, N. 2016. Conventional agricultural monitoring of thousands of acres over time and
place from a strategic management perspective. 7th National Conference on Environment energy and sustainable natural resources. Mehr Arvand Institute of Higher Education. Iran. ECONF07_116. (In persian)
16.Sadaty, A. 1996. Development Strategy for Industrial Plant Management of Improvement. Science Development Publishing Center. Iran. 251p. (In Persian)
17.Shamsuldini, A., Amiri, F., and Mohammad R. 2015. Investigation of Factors Influencing Rural Land Use Management in Mamasani Township Using SOWT Model. J. Region. Plan. Res. Iran. 3: 31. 10-13. (In Persian)
18.Yang, D., Kanae, S., Oki, T., Koike, T., and Musiake, K. 2003. Global potential soil erosion with reference to landuse and climate changes. Hydrological Processes, 17: 14. 2913-2928.