تحلیل آماری الگوی فضایی-زمانی طوفان گردوغبار در غرب و جنوب غرب ایران

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 استاد ژئومرفولوژی و آمایش سرزمین، دانشکده مرتع و آبخیزداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران.

3 عضو هیات علمی/ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

4 استادیار جغرافیای طبیعی و اقلیم شناسی، دانشکده علوم جغرافیای، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

5 مدیر مرکز پژوهشی منطقه‌ای ریزگردها و استاد زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.

چکیده

سابقه و هدف: وقوع طوفان‌های گرد و غبار به عنوان یک خطر جهانی، همه ساله مشکلات و خسارت‌های مالی و جانی فراوانی را برای کشور به دنبال دارد. بنابراین، با توجه به شرایط توپوگرافیکی-اقلیمی ایران و افزایش چشمگیر فراوانی وقوع طوفان‌های گرد و غبار، بررسی و مطالعه برای کاهش اثرات زیانبار آن اجتناب‌ناپذیر است.
مواد و روش‌ها: در این تحقیق طوفان‌های گرد و غبار بر حسب فراوانی فضایی-زمانی برای 25 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک نواحی غرب و جنوب غربی ایران در طی دوره آماری 22 ساله (2016-1995) ارزیابی گردید و دادهها به‌صورت روزانه طی 8 دیده‌بانی در قالب کد‌های ویژه‌ای با استفاده از روش‌های زمین آماری بررسی و تجزیه و تحلیل شده‌اند. میانگین وقوع طوفان‌های گرد و غبار در ساعتهای رخداد گرد و غبار و میانگین ماهانه، سالیانه، دوره گرم و سرد با استفاده از نرم افزارR برای کلیه ایستگاه‌ها در طی دوره آماری مورد مطالعه محاسبه و نمودار آنها ترسیم گردید.
یافته‌ها: نتایج حاصل از بررسی سالیانه پدیده گرد و غبار نشان می‌دهد که منطقه آبادان با میانگین فراوانی 16 روز سال، بیشترین تعداد روزها را در کل منطقه مورد مطالعه دارد و پس از آن منطقه بستان، سرپل‌ذهاب و اهواز بیشترین فراوانی‌ها را به خود اختصاص می‌دهند. 02/63 درصد از وقایع طوفان گرد و غبار فرامحلی از ساعت 9:30 تا 18:30 به وقت محلی و 47/83 درصد از وقایع طوفان گرد و غبار محلی در ساعت 3:30 به وقت محلی اتفاق می‌افتند و بیشترین فراوانی طوفان گرد و غبار در ماه‌های ژوئن و ژوئیه و کمترین فراوانی در ماه نوامبر و دسامبر می‌باشد. همچنین درصد فراوانی طوفان‌های گرد و غبار محلی و فرامحلی طی دوره آماری نشان داد که 94/74 درصد روزهای طوفان گرد و غبار از منشأ فرامحلی و 06/25 درصد از منشأ محلی برخوردار بوده‌اند. میانگین فراوانی طوفان گردوغبار در دوره گرم سال در منطقه مورد مطالعه 36 روز و در دوره سرد سال، 22 روز می‌باشد. در تمام ایستگاه‌های مورد مطالعه اکثر روزهای گردوغباری مربوط به دوره گرم سال بوده است.
نتیجه‌گیری: هر چه یک موج گرد و غباری از منشاً و یا کانون اولیه خود فاصله می‌گیرد از شدت و تداوم آن کاسته می‌شود. بنابراین می‌توان گفت چون منبع اولیه اکثریت پدیده‌های گردوغباری منطقه مورد مطالعه، مناطقی هم چون بیابانهای عراق، ‌عربستان، سوریه و شمال آفریقا می‌باشد بررسی الگوی فضایی نشان داد که طوفان‌های گردوغبار در امتداد شمال به جنوب منطقه مورد مطالعه به صورت خطی افزایش می‌یابند در حالی‌که در امتداد غرب به شرق از تابع چند جمله‌ای درجه 2 (منحنی با یک قوس) تبعیت می‌کنند که این امر نشان دهنده افزایش فراوانی طوفان گردوغبار در راستای حرکت از غرب به شرق و سپس کاهش فراوانی طوفان گردوغبار به سمت شرق منطقه مورد مطالعه می‌باشد. قرارگیری ارتفاعات زاگرس با امتداد شمال‌غربی- جنوب‌شرقی که خود همانند سدی جلوی عبور طوفان‌های گردوغبار وارده به این نواحی را گرفته و خروج این پدیده نیز به زمان بیشتری نسبت به بقیه مناطق را دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Statistical Analysis of Spatio-Temporal Pattern of Dust Storms in West and Southwest of Iran

نویسندگان [English]

  • Seyed Abdolhossein Arami 1
  • Majid Ownegh 2
  • Ali Mohammadian Behbahani 3
  • Mehri Akbari 4
  • Alireza Zarasvandi 5
1 PhD Student of Combat to Desertification, Faculty of Range Land and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources (GUASNR), Gorgan. Iran.
2 Professor of Geomorphology and Land use planning, Faculty of Range Land and Watershed Management, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources (GUASNR), Gorgan. Iran.
3 Academic Member/Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources
4 Assistant Prof of climatology, Faculty of Geographical Sciences, Kharazmi University, Tehran. Iran.
5 President of Regional Research Centre of Dust Phenomenon, Professor of Geology, Faculty of Science, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Background and objectives: The occurrence of dust storms as a global threat poses annually a lot of financial and human losses to the country. Hence, according to the topographic-climatic conditions and the significant increment in the dust storm occurrence frequency, investigation and survey to mitigate the harmful effects is inevitable.
Materials and methods: In this research, dust storms were evaluated based on the spatio-temporal frequency of 25 synoptic meteorological stations in western and southwestern Iran during the statistical period of 22 years (1995-2016). Daily Data were analyzed using eight observation points in the form of special codes using statistical methods. The average dust accumulation in the cluster and average monthly, annual, warm and cold periods was calculated and plotted using R software for all stations.
Results: The results of the annual survey of dusty phenomenon indicated that Abadan station had the highest number of days in the whole region with the average frequency of 16 days in year. Bostan, Sarpol-E-Zahab and Ahwaz are the most frequent. 63.02% of the outsider dust storms events which distributed from 9:30 to 18:30 local time. 83.47% of the local dust storms events at 3:30 local time, the highest frequency of dust storms in June and July is the lowest in November and December. Also, the percentage of local and outsider dust storms frequency during the statistical period showed that 74.94% of the dust storm days were outsider sources and 25.06% of the local sources. The average frequency of dust storm in the under studied area is 36 days in warm and cold period of the year recpectively. In all studied stations, most of the dusty days were related to the warm period.
Conclusion: Whatever the disturbance of a dust wave originates from its original source, its intensity decreases. Therefore, it can say that the primary sources of dust phenomena majority of the under studied area, are such as Iraq, Saudi Arabia, Syria, and North Africa deserts. Investegition of spatial pattern showed
Dust storms were increased from the north to the south. While along west towards the east, it is in the Quadratic polynomial form. As a result, dust storm occurrence frequency increased from west to the east, and then it decreas towards the east. Zagros Mountains positioning, which run northwest-southeast through western Iran prevents dust storms from entering those area like a dam. Also the offset of this phenomenon is more time-consuming compare to other regions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Dust Storm
  • geostatistic
  • Spatio-temporal Analysis
  • Iran
 1.Abbasi, H.R., Rafie Emam, A., and Rohipur, H. 2008. Analysis of Dusts Source of Bushehr
and Khuzestan Using Satellite Imagery. J. For. Range. 78: 48-51. (In Persian)
2.Al-Frraji, F. 2001. Ating desertification in Iraq; Desertification Control Bulletin. 33: 42.
3.Ataii, H., and Ahmadi, F. 2010. Dust one of the environmental problems in Islamic world
Case study: Khozestan Province. 4th International Congress of the Islamic World
Geographers (ICIWG). Zahedan, Iran. (In Persian)
4.Bahiraei, H., Iyazi, M.H., Rajaii, M.A., and Ahmadi, H. 2012. Synoptic Statistical Analysis of
Dust phenomenon in Ilam Province. J. Quar. Human Geograph. 4: 1.47-67. (In Persian)
5.Goudie, A., and Middleton, N.J. 2000. Dust storms in South West Asia. Acta Universitatis
Carolinae, Supplement, 7383p.
6.Goudie, A.S. 2009. Dust storms: Resent Developments. J. Environ. Manage. 90: 1. 89-94.
7.Goudie, A.S., and Middleton, N.J. 2006. Desert Dust in the Global System. Springer,
Heidelberg.
8.Johari, F. 2015. Spatio-temporal variability and impacts assessment of dust in Khuzestan and
Ilam provinces, Iran. Thesis of M.Sc. in Arid Zone Management, Gorgan University of
Agriculture Sciences and Natural Resources, 142p. (In Persian)
9.Khozoi Nejad, M., Shojaii, M., and Karami, A. 2015. Investigation of Dust Phenomenon
Frequency in Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Province. National Conference on
Meteorology. Yazd University, August: 19-20. (In Persian)
10.Lashkari, H., and Keykhosravi, Gh. 2008. Statistical Synoptic Analysis of Dust Storm in
Khorasan Razavi Province. J. Physic. Geograph. Res. Quar. 65: 17-33. (In Persian)
11.Middleton, N.J. 1986a. Dust storms in the Middle East. J. Arid Environ. 10: 2.83-96.
12.Middleton, N.J. 1986b. A Geography of dust storms in South west Asia. Int. J. Climatol.
6: 183-196.
13.Omidvar, K. 2006. Investigation and Synoptic analysis of sand storms in Yazd-Ardakan
plain. J. Geograph. Res. Quar. 21: 2.43-58. (In Persian)
14.Rashki, A., Arjmand, M., and Kaskaoutis, D.G. 2017. Assessment of dust activity and dustplume pathways over Jazmurian Basin, southeast Iran. J. Aeolian Res. 24: 145-160.
15.Romanof, B. 1961. Storm in Gobian Zone of Mongolia; The First PRCMongolia Workshope
on climate change in arid and semi-arid Region over the Central Asia, 21p.
16.Shamshiri, S., Jafari, R., Soltani, S., and Ramezani, N. 2014. Dust Detection and Mapping in
Kermanshah Province Using MODIS Satellite Imagery. J. Iran. Appl. Ecol. 3: 8. 29-42.
(In Persian)
17.Sivakumar, V.K. 2005. Impacts of sand storms/dust storms on Agriculture. Natural Disasters
and Extreme Events in Agriculture. 7: 159-177.
18.Song, Z., Wang, J., and Wang, S. 2007. Quantitative classification of northeast Asian dust
events. J. Geophysic. Res. 112(D4), doi: 10.1029/2006JD007048.
19.Su, B., Zhan, M., Zhai, J., Wang, Y., and Fischer, T. 2014. Spatio-Temporal variation of
haze days and atmospheric circulation pattern in china (1961-2013). Quaternary
International. 380: 14-21.
20.Tiwari, S., Bisht, D.S., Srivastava, A.K., Pipal, A.S., Teneja, A., Srivastava, M.K., and Attri,
S.D. 2014. Variability in atmospheric particulates and meteorological effects on their mass
concentrations over Dehli, India. Atmospheric Research. 1: 145. 45-56.
21.Wang, W., and Fang, Z. 2006. Numerical simulation and synoptic analysis of dust emission
and transport in East Asia. Global and Planetary Change. 52: 1. 57-70.
22.Zolfaghari, H., and Abedzadeh, H. 2005. Synoptic Analysis of Dust Systems in western Iran.
J. Geograph. Dev. Iran. 3: 173-188. (In Persian)