ارزیابی و تهیه نقشه حساسیت مناطق به بیابان‌زایی با استفاده از روش ESAs (پژوهش موردی: دشت یزد- اردکان)

نوع مقاله : مقاله کامل علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری بیابانزدایی، گروه علوم و مهندسی بیابان، دانشگاه کاشان

2 دانشیار گروه علوم و مهندسی بیابان، دانشگاه کاشان.

3 دانشیار گروه علوم و مهندسی مرتع و آبخیزداری، دانشگاه کاشان

چکیده

چکیده:
سابقه و هدف: بیابان‌زایی به عنوان یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن حاضر به شمار آمده و در نتیجه عوامل اقلیمی و انسانی پدید می‌آید. تاکنون روش‌ها و مدل‌های مختلفی به منظور ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی در مقیاس‌های جهانی و محلی ارائه شده است که از مهم‌ترین آنها در سطح جهانی: LADA، GLASOD، FAO-UNEP، ESAs و در سطح ملی، ICD، MICD و IMDPA را می‌توان نام برد. هدف از انجام این مطالعه، بررسی حساسیت بیابان‌زایی دشت یزد - اردکان به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق بحرانی فرسایش و حساس به بیابان‌زایی در کشور با استفاده از روش ESAs می‌باشد.
مواد و روش‌ها: به منظور انجام این پژوهش، ابتدا، نقشه واحدهای کاری شامل اراضی بایر، مراتع فقیر، اراضی تاغ‌کاری شده، کشاورزی و تپه‌های ماسه‌ای تعیین گردید و چهار معیار کیفیت خاک، کیفیت پوشش گیاهی، کیفیت اقلیم و کیفیت مدیریت با استفاده از امتیازدهی به زیرمعیارهای آنها در هر منطقه محاسبه شد و نقشه حساسیت مناطق به بیابان‌زایی به کمک نرم‌افزار ArcGIS ترسیم گردید.
یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مراتع فقیر و اراضی بایر، بیشترین مساحت منطقه را به خود اختصاص داده‌اند که حاکی از وضعیت نامناسب و پتانسیل بالای بیابانزایی در منطقه مورد نظر می‌باشد. همچنین، معیارهای کیفیت اقلیم، کیفیت پوشش گیاهی و کیفیت مدیریت منطقه، بیشترین سهم را در حساسیت منطقه به بیابان‌زایی، بویژه در دو واحد کاری تپه‌های ماسه‌ای و اراضی بایر به خود اختصاص داده‌اند.
نتیجه گیری: با توجه به نتایج بدست آمده در این پژوهش، منطقه مورد مطالعه از نظر بیابان‌زایی در طبقه تیپ‌های بحرانی قرار دارد، به طوری که 8/75 درصد از منطقه مورد مطالعه در طبقه بحرانی شدید (C3) و 24 درصد از منطقه در طبقه بحرانی متوسط (C2) قرار گرفته است که نیازمند توجه و مدیریت هرچه بیشتر سازمان‌های مربوط و اعمال طرح‌های بیابانزدایی در جهت کنترل این پدیده می‌باشد. همچنین علاوه بر کاربرد روش‌های فنی در کنترل این پدیده توجه به برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی در بافت جامعه حاکم بر این منطقه به منظور جلوگیری از تشدید این پدیده، از ضرورت بالایی برخوردار است، چه بسا آثار مدیریت درست کشاورزی و آبیاری و کاهش وابستگی منابع معیشتی ساکنان بیابان به منابع طبیعی، در کاهش اثرات بیابان‌زایی مشهود می‌باشد.
واژه‌های کلیدی: تخریب اراضی؛ بیابان‌زایی؛ روش ESAs؛ دشت یزد – اردکان
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Assessment and Mapping of Areas Sensitive to Desertification in the Yazd-Ardakan Plain

نویسندگان [English]

  • mojtaba soleimani sardoo 1
  • Fatemeh Roostaii 1
  • Abolfazl Ranjbarfordoei 2
  • Reza Ghazavi 3
  • AbbasAli Vali 2
1 Ph.D. student of Combat to Desertification, Department of Desert Sciences and Engineering, University of Kashan, Iran.
2 Associate Professor, Department of Desert Sciences and Engineering, University of Kashan, Iran.
3 Associate Professor, Department of Rangeland and Watershed Management Sciences and Engineering, University of Kashan, Iran
چکیده [English]

Abstract:
Background and objectives: Desertification is a major concern of this century occurs as a result of climatic and human factors. Many studies have been carried out in order to assess desertification in the world. So far, at global and local scales, various models and methods are provided in order to assess desertification, at the global level such as: LADA, GLASOD, FAO-UNEP, ESAs and at national level: ICD, MICD and IMDPA. In this research, it has been tried to use of ESAs method for mapping desertification sensitivity of Yazd - Ardakan plain as one of the most critical areas prone to erosion in the Iran.
Materials and methods: In this research, after mapping land units, including: Barren lands, Range lands, reclamation lands (Haloxylon afforestation), farmlands and Sandy lands, four criteria of quality such as soil quality, vegetation quality, climate quality and management quality were calculated via scoring sub-criteria in each area. Then, the mapping of areas sensitive to desertification in GIS software was drawn.
Results: The findings of this research show that the largest area in Yazd – Ardakan plain allocated to poor rangelands and bare lands units. This means that, there is the threatening situation and high potential of desertification in this region. Also, the climate quality, vegetation quality and management quality criteria have played the most important role in sensitivity of area to desertification especially in sandy lands and bare lands.
Conclusion: The results have shown that the study area is classified as critical class by ESAs model, so that 75.8% of the study area is located in the severe critical sub-class (C3) and 24% of this area lies in the moderate critical sub-class (C2) that it requires the attention and management of the organizations working on desertification. In addition to the technical methods for the control of this phenomenon, considering the economic and social plans in order to combat to desertification is necessary in this region.
Keywords: Land Degradation, Desertification, ESAs model, Yazd-Ardakan plain
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land Degradation
  • Desertification
  • ESAs model
  • Yazd-Ardakan plain

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار